με τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής οι μαθητές θα μάθουν καλύτερα τη νέα ελληνική; (Σωφρόνης Χατζησαββίδης)

Είναι γνωστό σε όλους μας ότι το 1976 παράλληλα με την καθιέρωση της Κοινής Νεοελληνικής στην εκπαίδευση και τη διοίκηση καταργήθηκε και η διδασκαλία του μαθήματος των αρχαίων ελληνικών στο Γυμνάσιο. Μολονότι δεν υπήρξαν αρχικά έντονες αντιδράσεις στην απόφαση αυτή, μετά το 1986, βοηθούντος και του τότε Υπουργού Παιδείας κ. Αντώνη Τρίτση, άνοιξε το θέμα της επαναφοράς της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στο Γυμνάσιο και ακόμα και στο Δημοτικό με κυρίαρχο επιχείρημα ότι έτσι θα μάθουν οι μαθητές μας καλύτερα την νέα ελληνική γλώσσα.

Η δημόσια συζήτηση του θέματος αυτού έφερε δύο αποτελέσματα: το ένα ήταν η δημιουργία στην κοινή γνώμη μιας αληθοφανούς εντύπωσης, σύμφωνα με την οποία η εκμάθηση της αρχαίας ελληνικής αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την εκμάθηση και καλή χρήση της νέας ελληνικής· το δεύτερο αποτέλεσμα, που ήταν απόρροια του πρώτου, ήταν η εισαγωγή της διδασκαλίας των παλαιότερων μορφών της ελληνικής γλώσσας.

Δε θα συζητήσω εδώ το δεύτερο αποτέλεσμα· θα σταθώ στο πρώτο, που αποτελεί μια ιδεολογική κατασκευή του μυθολογικού λόγου. Είναι κατασκεύασμα του μυθολογικού λόγου, γιατί η αρχαία ελληνική και οποιαδήποτε άλλη παλαιότερη μορφή της ελληνικής γλώσσας -πριν από την Τουρκοκρατία- είναι μορφές που διαφέρουν τουλάχιστον μορφολογικά, συντακτικά και εν μέρει και λεξιλογικά από τη νέα ελληνική. Οπότε δεν μπορεί λογικά η διδασκαλία και η εκμάθηση της αρχαίας ελληνικής, με όποιο τρόπο και να γίνει, να βελτιώσει τη χρήση της νέας ελληνικής· εκείνο που μπορεί να γίνει, αν θέλουμε να βελτιώσουμε τη χρήση της νέας ελληνικής από τους μαθητές, είναι η εντατικοποίηση -ποσοτική και ποιοτική- της διδασκαλίας της νέας ελληνικής και, αν θέλουμε μια γόνιμη επαφή των μαθητών με παλαιότερες μορφές της ελληνικής γλώσσας, αυτή μπορεί να γίνεται μέσω της διδασκαλίας της νέας ελληνικής. Αποτελεί επίσης μυθολογικό κατασκεύασμα η αντίληψη περί της χρησιμότητας της αρχαίας ελληνικής στην εκμάθηση της νέας ελληνικής, γιατί δε μαθαίνει κανείς τη γλώσσα του έμμεσα. Η άποψή μου είναι -και ίσως αυτό θα το έδειχνε κάποια έρευνα- ότι οι μαθητές δεν έχουν να κερδίσουν τίποτε με τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής και των παλαιότερων μορφών της ελληνικής· ίσως να μάθουν κάποιες λέξεις. Είναι απαραίτητο όμως να θυσιαστούν τόσες ώρες διδασκαλίας για κάποιες λέξεις, οι οποίες θα ήταν δυνατό να γίνουν κτήμα των μαθητών με τη διδασκαλία της νέας ελληνικής;

Ο επιστημονικός λοιπόν λόγος διδάσκει ότι η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών δεν προσφέρει τίποτε σημαντικό όσον αφορά τη γλωσσική καλλιέργεια· το μόνο σημαντικό που προσφέρει ίσως είναι η γνωριμία με έναν πολιτισμό αξιόλογο. Κι αυτό μπορεί -και πρέπει να γίνεται- μέσα από μεταφράσεις σε σύγχρονη νεοελληνική γλώσσα, πράγμα που θα βοηθήσει και στην καλλιέργεια της νέας ελληνικής.

Σωφρόνης Χατζησαββίδης
Γλωσσολόγος Καθηγητής Α.Π.Θ.

(απόσπασμα από το κείμενο Η ελληνική γλώσσα ανάμεσα στο μυθολογικό και τον επιστημονικό λόγο, μπορείτε να βρείτε ολόκληρο το κείμενο από τον κατάλογο http://users.auth.gr/~sofronis/dimos_articles_pg03.html)