Σάββατο 28 Φεβρουαρίου 2009

ερωτήματα για την επίτευξη των αρχαιογνωστικών σκοπών στο γυμνάσιο

«… η αρχαία ελληνική γραμματεία δίνει εναύσματα για προεκτάσεις και αναλογίες σε κάθε τομέα του επιστητού της σύγχρονης εποχής (π.χ. στην πολιτική, την επιστήμη, την τέχνη) και περιλαμβάνει διαχρονικά μηνύματα…»

«Τα αρχαία ελληνικά κείμενα, πέρα από την ανθρωπιστική παιδεία που παρέχουν, συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και στη διαμόρφωση ελεύθερης και υπεύθυνης προσωπικότητας».

«Να γνωρίσουν οι μαθητές την πνευματική δημιουργία των αρχαίων Ελλήνων[…] Η συνεισφορά αυτή (των αρχαίων Ελλήνων) από μόνη της επιβάλλει τη μελέτη της».

«Να επικοινωνήσουν με κείμενα που προβάλλουν τη σπουδαιότητα του αρχαίου κόσμου…».

Αυτοί είναι, μεταξύ άλλων, οι γενικοί και ειδικοί σκοποί της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο στο γυμνάσιο, σύμφωνα με το βιβλίο του καθηγητή.

Ωστόσο, γιατί δεν μπορούμε να συζητάμε με τους μαθητές ανεμπόδιστα για τη σωκρατική φιλία και τη σχέση της με τη φιλία σήμερα, για τη σημασία της εκπαίδευσης και την ευθύνη που έχει μια κοινωνία για την παιδεία των νέων, για την αξιοσύνη του άριστου και την αμοιβή που του πρέπει, σε αντίθεση με τόσους και τόσους άξιους γραμματιζούμενους και πτυχιούχους που συνθλίβονται από ταπεινωτικές αμοιβές και άθλιες συνθήκες εργασίας, για τα επαγγέλματα που ασκούσαν στην καθημερινότητά τους οι Αθηναίοι και τη σημερινή επαγγελματική ανασφάλεια, για την πολεμική τέχνη και συνάμα για το ανεκπλήρωτο μέχρι σήμερα αγαθό της ειρήνης, για το θυμό που καθορίζει τις ανθρώπινες πράξεις, για την εξουσία που δεν ταυτίζεται με την ευτυχία παρά τα σύγχρονα πρότυπα, για τις έννοιες του καλού, του ωραίου, του δίκαιου που ενώ τις πλάθουμε με τη νόηση και τις αναγνωρίζουμε ως ιδέες ωστόσο λίγο τις συναντάμε στην καθημερινότητα των ανθρώπινων πράξεων, για την ισονομία που βαθαίνει τη δημοκρατία αλλά στα μάτια των παιδιών παραβιάζεται συστηματικά, για την ευδαιμονία των ανθρώπινων κοινωνιών και την ουσία των πολιτευμάτων, για την ουσία, τις δυνάμεις και τις αδυναμίες του θεού και του θείου τότε και τώρα, για την ανάγκη που γεννά τις θρησκεία, για το σκοπό που κινεί τη φύση, για την αρμονία της φύσης και την αρμονία του ίδιου του ανθρώπου όταν νιώθει μέρος της φύσης και όχι κυρίαρχός της, για την ομορφιά του μέτρου σε σχέση με την καρικατούρα τη σύγχρονης υπερβολής, για τη γυναικεία παρουσία αλλά και απουσία στις αρχαίες κοινωνίες και τον αγώνα για ισότητα που συνεχίζεται, για τόσα και τόσα άλλα…

Δεν είναι άραγε όλα τα παραπάνω η ουσία της αρχαιογνωσίας και η παιδευτική διάσταση των κλασικών γραμμάτων; Από μια τέτοια οπτική δεν εκπληρώνονται οι στόχοι που θέτει η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο; Γιατί λοιπόν δεν μπορούμε να προσανατολίσουμε τα παιδιά προς αυτή την κατεύθυνση; Υπάρχει συνάδελφος που αισθάνεται ότι τα παιδιά επικοινωνούν με τα κείμενα; Που πιστεύει ότι οι μαθητές μελετούν τον αρχαίο κόσμο μέσα από τα κείμενα; Που διαπιστώνει ότι ειδικά αυτό το μάθημα αναπτύσσει την κριτική ικανότητα των παιδιών; Ότι διαμορφώνει ελεύθερη και υπεύθυνη προσωπικότητα; Γιατί εξακολουθεί αυτό το μάθημα να προκαλεί τόσες συζητήσεις μεταξύ συναδέλφων; Γιατί ακόμα είναι ζητούμενος ο στόχος; Γιατί διαφέρει τόσο η στόχευση και η εστίαση από συνάδελφο σε συνάδελφο; Είναι ζήτημα μεθόδου; Διδακτέας ύλης; Αναλυτικού Προγράμματος;
Μήπως τελικά και η γλώσσα των κειμένων εμποδίζει την επίτευξη των αρχαιογνωστικών στόχων;

Σωτήρης Γκαρμπούνης
Βασίλης Συμεωνίδης

7 σχόλια:

Χριστίνα Παπαγγελή είπε...

Χωρίς να διαφωνώ με το τελικό ερώτημα που τίθεται ρητορικά (υποθετω αντί για συμπέρασμα επαγωγικής σκέψης), θα έλεγα πρόχειρα ότι βασικά "φταίει η κούφια η κεφαλή μας". Γιατί, και στο βαθμό που μας επιτρέπει το σύστημα (που όσο αφορά τα αρχαία, δεν το επιτρέπει, συμφωνώ) να προσεγγίσουμε ιδέες, έννοιες, συναισθήματα, ακόμα και στα υπόλοιπα μαθήματα, οι περισσότεροι από μας είμαστε σχολαστικοί φιλολογίζοντες, εμμένοντας σε γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα ή - στη λογοτεχνία- σε θεωρητικά σχήματα.

Ανώνυμος είπε...

Γεια σου Χριστίνα. Δεν απαντώ για να διαφωνήσω με την τοποθέτησή σου. Νομίζω πως ταυτίζομαι πλήρως. Απλώς θέλω να διευκρινίσω πως ανεξάρτητα από την πεπατημένη μιας βολικής και ανέξοδης συχνά διδασκαλίας που ακολουθούμε (δυστυχώς και στη λογοτεχνία, έχεις απόλυτο δίκιο) πάντοτε υπάρχει η ευχέρεια να ελιχθείς, να παρακάμψεις καλούπια και τέλος πάντων να διασώσεις και να διασωθείς. Αυτό το παραθυρο δεν υπάρχει στο συγκεκριμένο μάθημα. Και νομίζω πως στην ηλικία του γυμνασίου ο εγκλωβισμός είναι ακόμα πιο ασφυκτικός. Αυτό λοιπόν το παράθυρο επιζητούμε και για μας και για τους μαθητές. Από κει και πέρα προφανώς τίποτα δεν είναι μεμονωμένο σ' ένα σύστημα εκπαίδευσης και μια τέτοια αλλαγή δεν θα φέρει τα πάνω κάτω. Τουλάχιστον όμως αυτό το μάθημα ας μην ξεκινά με... γκολ από τα αποδυτήρια.

Vasilis Simeonidis είπε...

Ίσως τα πρώτα θύματα της «γοητείας» που ασκεί η αρχαία ελληνική γλώσσα είμαστε οι καθηγητές!

Εγκλωβισμένοι στους απολιθωμένους τύπους και τις ευκτικές του πλαγίου λόγου βγαίνουμε από τις αίθουσες απορώντας γιατί οι μαθητές δε νοιάζονται, γιατί δε μαθαίνουν.

Και ξεχνούμε ότι φιλολογικό χρέος μας δεν είναι απλώς η εφαρμογή της γλωσσικής εκπαιδευτικής πολιτικής, αλλά πρωτίστως η κριτική της.

Βασίλης Σ.

Χριστίνα Παπαγγελή είπε...

Δεν μπορώ ν' αποφύγω τον πειρασμό να τονίσω ότι είμαστε γενικότερα απολιθωμένοι κι όχι μόνο όσο αφορά την αρχαία γλώσσα. Και μάλιστα, όλοι οι καθηγητές κι όχι μόνο οι φιλόλογοι. Μια λύση που οδηγεί στα πιο ενδιαφέροντα μαθήματα είναι να πετάς το βιβλίο στην άκρη, να ξεκινάς από το τώρα το εδώ και το εμείς.
Έχω τις επιφυλάξεις μου για τη στρατηγική "πονάει κεφάλι κόβει κεφάλι" αλλά παρακολουθώ με πολύ ενδιαφέρον όλη αυτή την προσπάθειά σας.

Χριστίνα Παπαγγελή είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Ανώνυμος είπε...

Αναμφισβήτητα μια στρατηγική "πονάει κεφάλι κόβει κεφάλι" είναι προβληματική και συχνά υπονομευτική για το στόχο που βάζει κανείς. Ωστόσο η προσπάθεια αυτή δεν έχει την πρόθεση να κόψει κανένα κεφάλι. Το αντίθετο. Επιδιώκουμε τη σύνδεση και όχι την αποκοπή από τον αρχαίο κόσμο και πιστεύουμε ότι στην ηλικία του γυμνασίου κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί μέσα από την αρχαία γλώσσα. Άλλωστε ανήκω σε γενιά που δεν διδάχτηκε τα αρχαία ελληνικά από πρωτότυπο στο γυμνάσιο. Υπάρχει δηλαδή ένα προηγούμενο που άφησε για αρκετά χρόνια τα ίχνη του, συνοδευόμενα βέβαια από πολλούς προβλήματισμούς. Πάντως η απουσία διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στα γυμνασιακά χρόνια δεν οδήγησαν σε προβληματική ή ανεπαρκή γνώση και χρήση των νέων ελληνικών. Δεν προκειται λοιπόν για κάποιο τυφλό χτύπημα "αποκεφαλισμό".

Θερσίτης είπε...

Οι πολύ εύστοχοι σκοποί και στόχοι που προβλέπει ο νόμος για τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών ικανοποιούνται ακριβώς από τη διδασκαλία της αρχαίας γραμματείας μέσω μεταφράσεων. Όποιος ισχυριστεί το αντίθετο ή είναι νεκρός ή διαμένει εκτός Ελλάδος.