Ναι ή όχι στα αρχαία από το πρωτότυπο στο Γυμνάσιο;

Με την ευκαιρία του Διαλόγου για τις εισαγωγικές και για το Λύκειο που ξεκίνησε η κυβέρνηση, για να ...μην αλλάξει τίποτε στην εκπαίδευση, οι συνάδελφοι από τη Δράμα πήραν την πρωτοβουλία να ανακινήσουν ένα ζήτημα που μας αφορά όλους, τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής από το πρωτότυπο στο Γυμνάσιο. Θα δώσω κι εγώ την άποψή μου, αφού προηγουμένως εκθέσω διά βραχέων την ιστορία του προβλήματος.

Η εισαγωγή των αρχαίων από μετάφραση στο Γυμνάσιο ήρθε ως αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης επιστημονικής επεξεργασίας που ξεκίνησε μετά τον πόλεμο και ωρίμασε τη δεκαετία του '60 και του '70. Επρόκειτο δηλαδή για μια επιστημονική αναζήτηση στη διάρκεια της οποίας λαμπροί διάκονοι της φιλολογίας συνέγραψαν χιλιάδες σελίδων και δεκάδες βιβλία υπέρ αυτής της μεταρρύθμισης. Τελικά το πρώτο βήμα που έγινε το 1964 από την κυβέρνηση Παπανδρέου ολοκληρώθηκε από ένα φωτισμένο υπουργό της άλλης παράταξης, το Γεώργιο Ράλλη, ο οποίος στηρίχτηκε για τη μεταρρύθμιση του 1976 στα ίδια ουσιαστικώς πρόσωπα, τον Ευάγγελο Παπανούτσο, τον χαλκέντερο Εμμανουήλ Κριαρά και αρκετούς άλλους επιστήμονες. Υπήρξε δηλαδή μια υπερκομματική Μεταρρύθμιση, ώριμο προϊόν της κοινωνικής και της επιστημονικής εξέλιξης. Αυτή η Μεταρρύθμιση είχε όντως ως ένα θεμελιώδη στόχο τη «σπουδή του αγώνα του ανθρώπου της ελληνικής αρχαιότητας να γνωρίσει τον κόσμο και τη ζωή, να αναζητήσει την αλήθεια και τη γνώση σε όλους τους τομείς του επιστητού και έτσι να θεμελιώσει την επιστήμη και την τέχνη, με άλλα λόγια την έννοια του πολιτισμού» [στόχος που θα πρέπει να] αποτελεί ένα από τα βασικά ζητήματα, τα οποία θα πρέπει να απασχολούν μαθητές και εκπαιδευτικούς στο πλαίσιο της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας από το πρωτότυπο, όπως μας προτρέπει το αναλυτικό πρόγραμμα.

Ποια ήταν η συνέχεια;

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη την περίοδο 1990-1993 αιφνιδιαστικά και χωρίς καμία συζήτηση και προεργασία, επιστημονική ή ευρύτερη, εισήγαγε κακήν κακώς τα αρχαία από το πρωτότυπο στο Γυμνάσιο με αποτέλεσμα:

α) Να αφαιρεθούν ώρες πολλές από τη διδασκαλία της νέας ελληνικής και να μειωθεί η γλωσσική ικανότητα των εφήβων

β) Να επέλθει σύγχυση στους γυμνασιόπαιδες, αφού διδάσκονταν δύο γραμματικές (αρχικά, βεβαίως, γιατί σε ελάχιστα χρόνια καταργήθηκε η διδασκαλία της νεοελληνικής γραμματικής) και δύο συντακτικά

γ) Να περιοριστεί η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας από δόκιμες μεταφράσεις με αποτέλεσμα να μην εισπράττουν πλέον ούτε τα ελάχιστα μορφωτικά αγαθά από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό

δ) Να μισήσουν -δεδομένης και της συχνής διδακτικής ανεπάρκειας των φιλολόγων- τόσο τα μηνύματα όσο και τη γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων.

ε) Να εξελιχθεί η διδασκαλία της ομιλούμενης γλώσσας σε μάθημα δευτερεύον, σε διδασκαλία ισοδύναμη -σε χρόνο και σε ουσία- με τη διδασκαλία της ξένης γλώσσας.

Η επέλαση της ιδιωτικής τηλεόρασης και του διαδικτύου με την συνεπακόλουθη αλλοτρίωση και τον αποπροσανατολισμό των νέων επιδείνωσε το πρόβλημα και έχουμε φτάσει στο σημείο:

α) Οι μαθητές της α΄ και β΄ λυκείου να μην μπορούν να διακρίνουν τη δασεία από την ψιλή

β) Οι υποψήφιοι της θεωρητικής κατεύθυνσης να χάνουν τους βαθμούς από τη γραμματική και το συντακτικό, μολονότι οι γραμματικοσυντακτικές ερωτήσεις των εισαγωγικών εξετάσεων έχουν πλέον ευτελιστεί, έχουν κατέβει σε επίπεδο β΄ γυμνασίου.

Ποιο είναι τελικώς το συμπέρασμα από τη βίαιη επιβολή των αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο που επέβαλε ο Μπαμπινιώτης το 1993;

Ανεξάρτητα από προθέσεις -εννοώ του Χρ. Γιανναρά, τότε συμβούλου στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το ενδιαφέρον του οποίου εκτιμώ- τα αποτελέσματα είναι:

α) Οι μαθητές να μη μαθαίνουν, να μη γνωρίζουν τις αξίες των αρχαίων Ελλήνων

β) και να μη μαθαίνουν και τη νέα ελληνική, γιατί η αρχαία ελληνική είναι αστείο να πιστεύει κανείς ότι μαθαίνεται από το μέσο μαθητή. Για τους ανυποψίαστους προτείνω να δουν το επίπεδο δυσκολίας του αδίδακτου κειμένου που δίνεται την τελευταία δεκαετία στους υποψήφιους της θεωρητικής κατεύθυνσης. Αποτελεί την πιο τρανταχτή απόδειξη της παντελούς αποτυχίας του ανεύθυνου εγχειρήματος του 1993.

Τα παραπάνω συμπεράσματα μου επιτρέπουν να αμφισβητήσω και τις προθέσεις όσων επέβαλαν εν μια νυκτί αυτήν την απροετοίμαστη οπισθοδρόμηση και να ισχυριστώ πως ήθελαν να αφήσουν τα ελληνάκια και τα ξενάκια που φοιτούν στο σχολείο μας αγράμματα, αμόρφωτα και επομένως χειραγωγήσιμα.

Αντώνης Μιχαηλίδης