Δευτέρα 20 Ιουλίου 2009

Γλώσσα και Ιδεολογία (Άννα Φραγκουδάκη)

....Βασική παγίδα είναι η λέξη "ρίζες" της γλώσσας (...) γιατί είναι επιστημονικά λαθεμένη, αλλά πολύ έντονα αληθοφανής. Η γλώσσα έχει παρελθόν και ιστορία, άρα τι πιο "σωστό" από τη διατύπωση: "έχει ρίζες". Η παρομοίωση του δέντρου ανακαλεί την εμπειρική γνώση από το φυσικό περιβάλλον για τη σημασία που έχουν οι "ρίζες". Όλοι ξέρουμε ότι το δέντρο μπορεί να κακοπάθει, μα θα ξαναφυτρώσει, αρκεί να μην καταστραφούν οι ρίζες. Έτσι, η λέξη "ρίζες" καλύπτει ολόκληρο το νοηματικό χώρο και κάνει άκριτα αποδεκτή μιαν άποψη όχι μόνο επιστημονικά λαθεμένη, αλλά και λογικά άτοπη.

Πέρα από το γεγονός ότι στοιχειώδεις γλωσσολογικές γνώσεις απαγορεύουν να περιγράφεται μια γλώσσα σαν δέντρο ή φυτό ή βιολογικός οργανισμός, η εξήγηση της φτώχειας με την απομάκρυνση από τις ρίζες είναι και λογικά αθέμιτη. Εφόσον συστατικό της ζωής και της διάρκειας των γλωσσών (πράγμα που ρητά δεν αμφισβητεί απολύτως κανένας) είναι η εξέλιξη και η αλλαγή, η κάθε γλώσσα ασταμάτητα μέσα στο χρόνο, όσο μιλιέται, απομακρύνεται από τις "ρίζες" της και δεν μπορεί παρά να απομακρύνεται ακριβώς επειδή μιλιέται.

Ο αναπλουτισμός με τα αρχαία ελληνικά είναι συλλογισμός σημασιολογικά ανώμαλος, γιατί στηρίζεται σε δύο λανθάνοντα αξιώματα που αλληλοαποκλείονται λογικά. Η θέση "η γλώσσα φτωχαίνει επειδή απομακρύνεται από τις ρίζες" στηρίζεται στο λανθάνον αξίωμα ότι δεν πρέπει να απομακρύνεται από τις ρίζες, άρα δεν πρέπει να εξελίσσεται και να αλλάζει. Η θέση "η φτωχή και υποβαθμισμένη γλώσσα θα ξαναπλουτίχει με την αναγωγή της στα αρχαία ελληνικά", στηρίζεται στο λανθάνον αξίωμα ότι πρέπει να αλλάξει, αλλά προς την αντίθετη κατεύθυνση, να "ανανεωθεί" με την "αναγωγή" στις αρχαίες ρίζες. Contradictio terminis (ανανέωση = αλλαγή προς τα πίσω) που γίνεται παγίδα, γιατί επιτρέπει στους χρήστες της να υπερασπίζονται τη στασιμότητα της γλώσσας και συγχρόνως την αλλαγή της, να προτείνουν να σταματήσει η "λαθεμένη" αλλαγή, που οδηγεί στην παρακμή και να αρχίσει η "σωστή" αλλαγή, που θα την καθαρίσει από τη "ρύπανση" και θα την πλουτίσει με... ομηρικούς νεοελληνισμούς.


Άννα Φραγκουδάκη,
Γλώσσα και Ιδεολογία, Οδυσσέας, Αθήνα 1987, σ. 224-225
(το απόσπασμα είναι από σχόλιο του imarg στο προσωπικό μπλογκ ας εων)

7 σχόλια:

Θερσίτης είπε...

Και να ήξεραν τουλάχιστον όλοι αυτοί που υπερθεματίζουν υπέρ της αναπαλαίωσης την αρχαία γλώσσα, θα έλεγα: Ας είναι. Όμως όλη αυτή η κουστωδία των βρυκολάκων είναι ανελλήνιστοι Ελληναράδες, που ευλογούν την αρχαία γλώσσα, αλλά δεν έχουν μελετήσει την αρχαία γραμματεία. Αλλιώς δε θα ήταν ρατσιστές, εθνικιστές, ανθέλληνες τελικά.

Vasilis Simeonidis είπε...

Και πόσες ακόμα αντιφάσεις και στρεβλώσεις που ακρωτηριάζουν την κριτική σκέψη, αλλά και την ουσία της γραμματείας...

Ανώνυμος είπε...

Μη αγαπητοί σχολιαστές και Α. Φραγκουδακη.

Το άρθρο, εμφανίζει λογική ασυνέχεια ενώ χρησιμοποιεί αυτο-ορισμούς & αυτο-αξιώματα προσπαθόντας να τεκμηριώσει τι;

Ειναι προφανές τι επιχειρέι να κάνει, να μας πείσει οτι οι επιστροφες ειναι κατστροφες που λεει και το ασμα...
εξου και κανει αναφορα στη ρίζα προσπαθώντας να απαξιώσει το " επιστροφή στις ρίζες ".

Την ενοχλεί πολλάκις και είναι εμφανές, μηπως οτι δε το κατεχω το απαξιώ, για να μπορώ να συνεχίσω;


Θα μπορούσε να γράψει καλυτερα.
Ούτε να αγορευει ξέρει, θελει όμως να έχει λόγο.
Στοχευμένο κείμενο Ω! ΝΑΙ!

Vasilis Simeonidis είπε...

Πέρα από γενικόλογες κρίσεις, θα είχε ενδιαφέρον κάτι συγκεκριμένο για ό,τι ισχυρίζεται η Φραγκουδάκη.

Αλλά, μπορούμε να διαβάσουμε κείμενα που "ενοχλούν";

Ανώνυμος είπε...

. . παγίδα η λέξη ρίζες γιατί είναι επιστημονικά λαθεμένη, αλλά παρακάτω « το δέντρο . . μα θα ξαναφυτρώσει» = συμπέρασμα «η λέξη ρίζες καλύπτει ολόκληρο το νοηματικό χώρο και κάνει άκριτα . .» = Ερώτημα από ποιες προκείμενες βγαίνει το συμπέρασμα; (Βέβαια αφού η Φ λέει ότι η λ. ρίζες είναι . επιστημονικά λαθεμένη, να το αχτύπητο επιχείρημα). Και άλλα τέτοια λογικά άλματα.// Όσοι μιλάνε για ρίζες δεν έπεται ότι δεν μιλάνε για εξέλιξη της γλώσσας. Απλώς, η Φ με αυτά που γράφει τους διώχνει από τους θιασώτες της εξέλιξης. Εξέλιξη όμως χωρίς ρίζες δεν υπάρχει. Μάλλον τα λέει λάθος τα πράγματα η συγγραφέας. Εμένα πάντως το γραπτό της δεν με αφήνει με το στόμα ανοιχτό. Αντίθετα με κάνει να απορώ. Δ.Τ

Ανώνυμος είπε...

Η γυναικα ισχυριζεται απλα οτι υπαρχει ολοκληρη ιδεολογια πισω απο το γεγονος οτι απο πολλους θεωρειται πως τα νεα ελληνικα ειναι ανεπαρκης γλωσσα και οτι πρεπει να συνοδευονται οπωσδηποτε απο τη γνωση της αρχαιας ελληνικης διαφορετικα δεν μιλαμε σωστα ελληνικα.Οποιος ψαξει την ιστορια της ελληνικης διγλωσσιας θα δει οτι ειναι πολιτικοι και κοινωνικοι οι λογοι που μας εφτασαν σε αυτο το σημειο.Δεν υπαρχει επιστημη πισω απο αυτο το ιδεολογημα.Αντιθετα ειναι στοιχειωδης επιστημονικη γλωσσολογικη γνωση οτι για να ξερει ενας ομιλητης τη γλωσσα του δεν ειναι αναγκαια η γνωση των προγενεστερων σταδιων της, κατι το οποιο ειναι μεταγλωσσικη γνωση δηλαδη γνωση για τη γλωσσα.Επομενως προκειται για ιδεολογημα που εξυπηρετει κοινωνικους και πολιτικους σκοπους.Αλλο επιστημονικη γνωση και αλλο ιδεολογια λοιπον.

Ανώνυμος είπε...

Νομίζω οτι παπαρολογής ασιστόλος φιλε ανώνυνε αλλά είναι η άποψη σου σεβαστή. άποψη μου .