Πέμπτη 5 Μαΐου 2011

τα λεξιλογικά στις πανελλαδικές

Σε κάποιες περιπτώσεις, στις πανελλαδικές εξετάσεις (διαγωνισμούς) της Νεοελληνικής Γλώσσας ζητήθηκε από τους μαθητές να βρουν τα συνθετικά συγκεκριμένων λέξεων. Ψάξαμε αυτές τις λέξεις στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρύματος Τριαναταφυλλίδη και στο Λεξικό του Κέντρου Λεξικολογίας (λεξικό Μπαμπινιώτη).
Διαπιστώσαμε ότι από τις δεκαπέντε (15) λέξεις, οι οποίες ζητήθηκε να αναλυθούν στα συνθετικά τους, οι δέκα (10) θεωρούνται απλές λέξεις της νεοελληνικής και όχι σύνθετες. Δηλαδή, αν ένας μαθητής βασίσει την απάντησή του και στα δύο λεξικά, θα μπορέσει να αναλύσει μόνο τις πέντε (5) από τις δεκαπέντε (15) λέξεις.
Προκύπτουν τα παρακάτω ερωτήματα:
ερώτημα 1ο: Μπορούμε να ζητάμε, και μάλιστα σε εξετάσεις, πράγματα για τα οποία η επιστημονική κοινότητα έχει εκφράσει άλλες απόψεις;
ερώτημα 2ο: όταν ζητάμε τέτοια άσκηση από τα παιδιά, ποιο εννοούμε δεύτερο συνθετικό λέξεων όπως: αποκλειστικά, εκπληκτικό, σκοινοβατικούς, ισορροπία, συνηθίζουν, αποκαλυπτικές;


Άραγε θα χρειαστεί να επανέρθουμε σε παρόμοια ερωτήματα;


Ακολουθεί η αναλυτική τεκμηρίωση όσων αναφέρθηκαν παραπάνω.

2001
Β4. ψυχαγωγία, τεχνοτροπίες: Να σχηματίσετε τέσσερις νέες σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας για καθεμιά από ένα (διαφορετικό κάθε φορά) συνθετικό των παραπάνω λέξεων.
2004
β. παντογνώστης, αποκλειστικά, εκπληκτικό:
Να αναλύσετε τις λέξεις στα συνθετικά τους και από το δεύτερο συνθετικό της κάθε λέξης να σχηματίσετε μια δική σας (απλή ή σύνθετη) λέξη.
2005
Β4. αριστοκρατία, σκοινοβατικούς, ισορροπία, λεμβοδρομίες, συνηθίζουν:
Από το δεύτερο συνθετικό των πιο πάνω λέξεων να σχηματίσετε μια νέα σύνθετη λέξη.
2008
Β4. Από το β΄ συνθετικό των παρακάτω λέξεων να σχηματίσετε μία νέα σύνθετη λέξη:
σταυροδρόμι, αποκαλυπτικές, βιολογικά, παράδοση, υπόδικη.


διαπίστωση: για τις προηγούμενες λέξεις το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής και το λεξικό Μπαμπινιώτη δίνουν τις παρακάτω ετυμολογίες: (προηγείται η ετυμολόγηση του ΛΚΝ)


1. ψυχαγωγία [λόγ. < ελνστ. ψυχαγωγία `διασκέδαση΄, αρχική σημ.: `ανάκληση των ψυχών των νεκρών΄ (αρχ. σημ.: `δελεασμός των ψυχών των ανθρώπων΄)] συμφωνεί και το λεξικό Μπαμπινιώτη.
2. τεχνοτροπίες [λόγ. τεχνο- + τρόπ(ος) -ία] συμφωνεί και το λεξικό Μπαμπινιώτη.
3. παντογνώστης [λόγ. παντο- + γνώστης μτφρδ. γαλλ. omniscient (< μσνλατ. omniscientia δες στο παντογνωσία)• λόγ. παντογνώσ(της) -τρια] συμφωνεί και το λεξικό Μπαμπινιώτη (θεωρεί το παντο- πρώτο συνθετικό διαφόρων σύνθετων).
4. αποκλειστικά [λόγ. αποκλεισ- (αποκλείω) -τικός μτφρδ. γαλλ. exclusif] το λεξικό Μπαμπινιώτη δεν ετυμολογεί τη συγκεκριμένη λέξη.
5. εκπληκτικό [λόγ. < αρχ. ἐκπληκτικός• λόγ. < ελνστ. ἐκπληκτικῶς] το λεξικό Μπαμπινιώτη δεν ετυμολογεί τη συγκεκριμένη λέξη.
6. αριστοκρατία [λόγ.: 1: αρχ. ἀριστοκρατία• 2: σημδ. γαλλ. aristocratie (στη νέα σημ.) < λατ. aristocratia < αρχ. ἀριστοκρατία] λεξικό Μπαμπινιώτη: αριστοκρατία [αρχ.]
7. σκοινοβατικούς [λόγ. < ελνστ. σχοινοβάτης• λόγ. σχοινοβάτ(ης) -ισσα], σχοινοβασία [λόγ. < ελνστ. σχοινο(βατία) -βασία κατά το ορειβασία], σχοινοβάτης [λόγ. σχοινοβάτ(ης) -ώ απόδ. γαλλ. danser sur la corde raide] λεξικό Μπαμπινιώτη: σχοινοβασία [ΕΤΥΜ. μαρτυρείται από το 1871], σχοινοβάτης [ΕΤΥΜ. μτγν.< σχοῖνος + -βάτης < βαίνω (πβ. κ. ἐπιβάτης)].
8. ισορροπία [λόγ. < αρχ. ἰσορροπία] Λεξικό Μπαμπινιώτη: ΕΤΥΜ. αρχ. < ισόρροπος
9. λεμβοδρομίες [λόγ. λέμβ(ος) -ο- + -δρομία μτφρδ. αγγλ. boat-race] το λεξικό Μπαμπινιώτη δεν ετυμολογεί τη συγκεκριμένη λέξη.
10. συνηθίζουν [μσν. συνηθίζω < συνήθ(ης) -ίζω], συνήθης [λόγ. < αρχ. συνήθης] το λεξικό Μπαμπινιώτη δεν ετυμολογεί τη συγκεκριμένη λέξη.
11. σταυροδρόμι [σταυρο- + δρόμ(ος) -ι] το λεξικό Μπαμπινιώτη δεν ετυμολογεί τη συγκεκριμένη λέξη.
12. αποκαλυπτικές [λόγ.: 1α, 2: ελνστ. ἀποκαλυπτικός• 1β: σημδ. αγγλ. revealing• 3: αγγλ. apo calyptic < ελνστ. ἀποκαλυπτικός (σύγκρ. αποκάλυψη)] αποκάλυψη [λόγ. < ελνστ. ἀποκάλυψις (-σις > -ση)] το λεξικό Μπαμπινιώτη δεν ετυμολογεί τη συγκεκριμένη λέξη.
13. βιολογικά [λόγ. < γαλλ. biologique < biolog(ie) = βιολογ(ία) -ique = -ικός (διαφ. το ελνστ. βιολογικός `που αναφέρεται σε ηθοποιό΄, δες στο βιολόγος)], βιολογία [λόγ. < γερμ. Biologie ή μέσω του γαλλ. biologie < bio- = βιο- + -logie = -λογία] λεξικό Μπαμπινιώτη: ΕΤΥΜ. Ελληνογενής ξεν. όρ., πβ. αγγλ. biological.
14. παράδοση [λόγ.: Ι: αρχ. παράδο(σις) -ση• ΙΙ: σημδ. γαλλ. tratidion & γερμ. ῦberlieferung] λεξικό Μπαμπινιώτη: ΕΤΥΜ. < αρχ. παράδοσις < παραδίδωμι αλλά παραδοσιακός ΕΤΥΜ. μεταφρ. Δάνειο, πβ. αγγλ. traditional.
15. υπόδικη [λόγ. < αρχ. ὑπόδικος] λεξικό Μπαμπινιώτη: [αρχ.]


συμπέρασμα γενικό: με εξαίρεση τις λέξεις τεχνοτροπίες, παντογνώστης, λεμβοδρομίες και σταυροδρόμι, οι υπόλοιπες λέξεις σε κανένα από τα δύο λεξικά δεν ετυμολογούνται με βάση τα συνθετικά τους. Κανένα δεν επισημαίνει πουθενά ότι πρόκειται για σύνθετες λέξεις. Αντιμετωπίζονται ως απλές (εκτός από το σχοινοβάτης στον Μπαμπινιώτη).


συμπέρασμα ειδικό:
Α. κάποιες από αυτές ετυμολογούνται στο ΛΚΝ ως παράγωγες με χρήση παραγωγικών καταλήξεων και όχι ως σύνθετες (συνηθίζουν [μσν. συνηθίζω < συνήθ(ης) -ίζω], αποκλειστικά [λόγ. αποκλεισ- (αποκλείω) –τικός, σκοινοβατικούς [λόγ. < ελνστ. σχοινοβάτης• λόγ. σχοινοβάτ(ης) -ισσα])


Β. κάποιες από αυτές ετυμολογούνται από ξένες λέξεις (βιολογικά [λόγ. < γαλλ. biologique < biolog(ie) = βιολογ(ία) -ique = -ικός, παράδοση [λόγ.: Ι: αρχ. παράδο(σις) -ση• ΙΙ: σημδ. γαλλ. tratidion & γερμ. ῦberlieferung, αποκλειστικά [λόγ. αποκλεισ- (αποκλείω) -τικός μτφρδ. γαλλ. exclusif], αριστοκρατία λόγ.: 1: αρχ. ἀριστοκρατία• 2: σημδ. γαλλ. aristocratie (στη νέα σημ.)



Βασίλης Συμεωνίδης
Σωτήρης Γκαρμπούνης

15 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

ορθες οι επισημανσεις σας.
συγγνωστη και η στοχευση των συγκεκριμένων ασκήσεων.
πλην ομως απρόσεκτη η διατύπωση τους.
η χρήση του όρου "ετυμολογικά συγγενής" λέξη (πχ προς τις ρίζες που ανιχνεύονται στη δοθείσα) επιλύει αξιοπρεπώς το πρόβλημα και καθιστά τις ασκήσεις επιστημονικα αξιοπρεπεις.
ερρωσθε
(ξερετε ποιος)

Vasilis Simeonidis είπε...

1. Αν δεν έγινε σαφές, μιλάμε για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας.

2. Υπάρχει κάποιο λεξικό που μπορεί να βοηθήσει την επιστημονική απάντηση;

Ανώνυμος είπε...

1. Το νέο συνδέεται με το παλαιό. Οι δεσμοί δεν είναι συμπτωματικοί αλλά ουσιαστικοί, λειτουργούν ερμηνευτικά.
Η σημασία του παρελθόντος για την κατανόηση του παρόντος αυτονόητη. Η διάγνωση των δεσμών με το (κλασικό) παρελθόν προς επιβεβαίωση της αξίας του παρόντος παρωχημένη εμμονή. Η αποσιώπηση της συγγένειας με το γλωσσικό παρελθόν προς επιβεβαιωση της αυτονομίας του παρόντος ομοίως.
2. Χρειάζεστε λεξικό, αγαπητοί φίλοι, για να ανιχνεύσετε την ρίζα του δίδωμι ή του δίνω στην παράδοση, του ήθους στον συνήθη; Χρειάζεστε λεξικό για να διαπιστώσετε την ετυμολογική συγγένεια (ή συνάφεια) του ηθοποιού με τον συνήθη;Υποθέτω όχι.
Επαναλαμβάνω: ορθές οι παρατηρήσεις σας – συγγνωστή όμως η στόχευση των ασκήσεων (η διερεύνηση του βαθμού συνειδητότητας στη χρήση της γλώσσας, που λέει κι ο δάσκαλος)- διερευνητέα μια αξιοπρεπής διατύπωση
Ο ίδιος (πάντα)

Σωτήρης Γκαρμπούνης είπε...

Παρατήρηση 1η: Η αντίληψη της άσκησης εδράζεται στην αντίληψη της διαχρονίας στη γλώσσα. Αν η αντίληψη ήταν συγχρονική τότε στο συνηθίζω θα ζητούσε απλώς την παραγωγή ενός ουσιαστικού ή επιθέτου, χρησιμοποιώντας μια άλλη παραγωγική κατάληξη. Έτσι ο μαθητής αποκτά συνείδηση του μηχανισμού παραγωγής στη γλώσσα του. Προς τι άλλωστε η συνειδητότητα του β΄ συνθετικού (ήθος) όσον αφορά το ρ. συνηθίζω; Κι ακόμα, ποιος από τους μαθητές έχει συνείδηση ότι η λέξη είναι σύνθετη; Γιατί θα πρέπει να ξέρει μια παλιά εκδοχή της γλώσσας για να λύσει την άσκηση όπως του ζητιέται; Υποτίθεται πως αφορά τη μητρική του.

Παρατήρηση 2η: ενδιαφέρουσα τρίπλα το «ετυμολογικά συγγενείς». Ωστόσο, με βάση και τα παραπάνω θεωρώ πως αποπροσανατολίζει γιατί εγκλωβίζει το μαθητή στη μορφολογία χωρίς περιεχόμενο. Μαύρα γράμματα δηλαδή σε άσπρο χαρτί και ήχοι στον αέρα. Αυτό δεν νομίζω πως έχει σχέση με τη λειτουργική χρήση της γλώσσας.

Ανώνυμος είπε...

Φίλε Σωτήρη,
σχολιάζω μόνο αυτά στα οποία διαφωνώ
1. η λέξη συνηθίζω δεν είναι σύνθετη με την αυστηρή έννοια του όρου. Γι΄ αυτό επιλέγω την ορολογία: ανιχνεύω τις ρίζες
2. η διαπίστωση της συγγένειας του συνηθίζω με τον ηθοποιό δεν απαιτεί προσφυγή στο γλωσσικό παρελθόν, ούτε του σταυροδρομιού με τον δρομέα, ούτε του καλύμματος με τον αποκαλυπτικό, ούτε της ψυχαγωγίας με την διαγωγή (δεδομένης της αποκτηθείσας πείρας από τη διδασκαλία των γλωσσικών μαθημάτων)
3. όπου οι σχέσεις δεν είναι πρόδηλες (πχ ειδικός, ιδέα - εισιτήριο, ανεξίτηλος), αποφεύγω την άσκηση στα Νέα και ασχολούμαι στ’ Αρχαία
4. η κατασκευή λέξεων με τη χρήση παραγωγικής κατάληξης χωρίς συνείδηση της διαχρονίας, είναι ακόμη πιο επικίνδυνη, αν θελήσουμε να ακριβολογούμε (συνηθίζω, συνήθεια)
5. ως προς την λειτουργικότητα της άσκησης: η κατανόηση των συσχετίσεων καταδεικνύει οξυμμένο γλωσσικό αισθητήριο
6. ως προς τη λειτουργικότητα της τρίπλας. Προβληματίζομαι πάντα αν είναι λειτουργική μια τέτοιου είδους εξάσκηση είτε καταφεύγω (κάπως τσαπατσούλικα) στην διαχρονία είτε εμμένω στη συγχρονία. Με φοβίζει κι εμένα η μηχανική αναπαραγωγή τύπων. Βρίσκω όμως ότι αυτή η διαδικασία οξύνει το ενδιαφέρον μας για τη γλώσσα, βοηθά να σπάσουμε τις οχληρές αποκρυσταλλώσεις της γλωσσικής χρήσης και συν τοις άλλοις μας διευκολύνει να κατανοούμε τα πειράματα του συμπαθούς στιχοπλόκου, λόγου χάριν «όλο νόμοι κι αστυνόμοι και σπανίως υπονόμοι, το κακό παραμονεύει και την χώρα υπονομεύει»
Ευχαριστώ για την φιλοξενία.

Ανώνυμος είπε...

Να ξανατονίσω ότι το ποστ αναφέρεται στη νεοελληνική γλώσσα και σε συγκεκριμένες λεξιλογικές ασκήσεις των πανελλαδικών διαγωνισμών για την εισαγωγή στα αει.

Με βάση τα λεξικά στα οποία αναφερόμαστε, ο Ευάγγελος Πετρούνιας θα έπαιρνε 5 από τα 15 μόρια και ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης 6 από τα 15 :)

Καλημέρα,
Βασίλης

Ανώνυμος είπε...

Άνοιξα λίγο το θέμα, Βασίλη (γεια σου ρε ψυχή).
Δάσκαλος είμαι όχι κατ’ επάγγελμα εξεταστής.
Κι ύστερις έδειξα πώς οι αρμόδιοι θα μπορούσαν να τριπλάρουν και στον Πανελλαδικό διαγωνισμό, αν κρίνουν ότι τέτοια ζητούμενα τους βοηθούν να διαγνώσουν κάτι για τις γλωσσικές δυνάμεις των υποψηφίων (εγώ κάτι βλέπω, αν και με μια λεξούλα γυμνή, δε «λέει»).
Επιβεβαιώνομαι Βασίλη. Εκεί στο Φαλακρό δεν παίζετε μπάλα, το αμερικάνικο παίζετε, με μακρινές μπαλιές και σπρωξιές στον τοίχο…
Με το συμπάθιο (φιλοξενούμενος γαρ…)!

Vasilis Simeonidis είπε...

Ίδιε ανώνυμε (Παναγιώτη), νομίζω ότι η στόχευση του ποστ είναι σαφής.

1. Εστιάζει στα λεξιλογικά των πανελλαδικών (που είναι ίδια για τσαγκάρηδων, περιπτεράδων, μπισνεσμανάδων, ιεροεξεταστών, δασκάλων, και λοιπών βιοποριστών τέκνα).

2. Εξετάζει όλες τις περιπτώσεις (και μόνο αυτές τις συγκεκριμένες) που ζητήθηκε ανάλυση τους στα συνθετικά.

3. Θεωρεί (με τεκμηρίωση στο Λεξικό της δημοτικιστικής παράδοσης και στο Λεξικό που χαρακτηρίζεται από «κάποια αλαζονεία της ετυμολογίας» Παντελής Μπουκάλας, το Λεξικό της νέας ελληνικής, http://wwk.kathimerini.gr/kath/edition/1998/23-06-1998.pdf σελ. 10 δεξιά στήλη) ότι οι 9-10 λέξεις από αυτές που εξετάζονται είναι απλές για την νεοελληνική γλώσσα.

4. Η σύνθεση αυτών των λέξεων προφανώς έγινε πριν από τους αλεξανδρινούς χρόνους, πριν από τη διαμόρφωση της «κοινής ελληνιστικής» και κατά συνέπεια δεν εμπίπτει στον γνωστικό αντικείμενο της νεοελληνικής γλώσσας.

5. Η εξέταση τους ίσως θα είχε νόημα στα «αρχαία ελληνικά» της θεωρητικής κατεύθυνσης.


υγ1. προφανώς ενστερνίζομαι την επιστημονική άποψη ότι η «κοινή ελληνιστική» είναι η αφετηρία της νεοελληνικής γλώσσας και συνεπώς η αρχαία αττική διάλεκτος του 5ου αι. πΧ είναι μία γλώσσα διαφορετική από την κοινή νεοελληνική.

υγ2. Η ΚΕΓΕ που εδρεύει στην Αθήνα στέλνει τη μπάλα στον Υμηττό της αρχαιομανίας και τους μαθητές να τρέχουν ανάποδα στο χρόνο έχοντας να πηδήξουν και τον γκρεμό της ελληνιστικής εποχής.

υγ3. σαν στο σπίτι σου, να περνάς για κανά τσιπουράκι :)

Ανώνυμος είπε...

Βασίλη γεια,
μόλις γύρισα από τον Υμηττό και σου αναγγέλλω χαρμόσυνα ότι δεν συνάντησα τον Μιστριώτη.
Κάποιος που έφερνε στον Μπαμπινιώτη μού θύμισε πως στις παραδόσεις του πάντα έλεγε πως το κρίσιμο σημείο για τη διαμόρφωση της Νέας Ελληνικής (φωνητικά, μορφοσυντακτικά και λεξιλογικά) ήταν η ελληνιστική και πρωτοβυζαντινή περίοδος. ντράπηκα, σου λέω , κι ειδικά όταν μού μήνυσε να πω στους ομολόγους μου , να μην ολισθαίνουν με τόση ευκολία σε εκφράσεις του τύπου "η αρχαία αττική διάλεκτος είναι μια γλώσσα διαφορετική από την κοινή νεοελληνική". καλά, μού είπε, εσείς έχετε επίγνωση αυτών που λέτε, αν σας διαβάσει όμως κανείς άσχετος θα νομίζει ότι η αρχαία αττική είχε τόση σχέση με τη νέα ελληνική όση και η γερμανική.
σ' αφήνω τώρα, ανεβαίνω Πεντέλη κι ύστερα Πάρνηθα, με απόσπασμα οπλισμένων μέντιουμ έτοιμων να συλλάβουν πάραυτα φαντάσματα αρχαιομανών.

Vasilis Simeonidis είπε...

Ξέρω για το Μιστριώτη, κάτι τέτοια έλεγε και ένα βιβλιαράκι με τίτλο «εθνική γλώσσα». Δες εδώ http://sarantakos.wordpress.com/2009/12/14/xountaglos/.
Μπα…

Όσο για τα υπόλοιπα δες πως «ολισθαίνει με τόση ευκολία» ο Εμμανουήλ Κριαράς, http://www.youtube.com/watch?v=1ZRXxaHOeRg&feature=player_embedded.
Μπα…

υγ. το τσιπουράκι που λέγαμε μπορεί να είναι και πραγματικό…

Ανώνυμος είπε...

Καλησπέρα,
ως προς τον ακατανόμαστο, δεν περιμένεις βέβαια να υπερασπιστώ πολιτικές συμπεριφορές και ιδεολογήματα. εγώ κι αυτός δεν είμαστε εμείς. δήγματα του τύπου κι εσεις δέρνατε τους μαύρους σαράντα χρόνια πριν , δεν με αφορούν.
νομίζω ότι με το να αποκόπτεις μια φράση παραποιείς το νόημα των λόγων του Κριαρά . εκείνος υποστηρίζει ότι αρχαία και νεα είναι ελληνικά, δεν είναι όμως ίδιες γλώσσες(προφανώς υπερτονίζει τις μεγάλες διαφορές τους - παραβλέπω το κριτήριο της διάκρισης με βάση τι καταλαβαίνει ο νεοέλληνας από ένα αρχαίο εκφώνημα, πολλά δεν καταλαβαίνουμε κι ας είναι και νέα). κι όταν διαπιστώνει ότι η νεα φυσικω τω τροπω συντηρεί πολλές λέξεις της αρχαίας δεν λέει ότι τις δανείζεται. η αρχαία βρίσκεται στον άξονα της γλωσσικής μας παράδοσης, είναι μέρος του παρελθόντος κι η μελέτη της έχει το ενδιαφέρον της για την κατανόηση του γλωσσικού παρόντος, αγαθό το οποίο δεν στερώ ζηλότυπα από τον γιό του τσαγκάρη.
ως εκεί όμως. δεν αναζωπυρώνεται ο αττικισμός εν έτει 2011, επειδή υπάρχουν κάποιοι γραφικοί(δεν συμπεριλαμβάνω τον Μπαμπινιώτη σε αυτούς). σχετικά με τη διδασκαλία των Αρχαίων έχω εκφράσει την άποψή μου σε μια παλιά κουβέντα με το Σωτήρη στο Δίκτυο (Θεός σχωρέστο). διδάσκοντας όμως τη Νέα ρίχνω και καμιά ματιά στο καθρεφτάκι να δω ποιος βρίσκεται πίσω. δεν κολλάω εκεί, μπροστά πάντα κοιτάω.
η διαφορά συνίσταται στην αξία που αποδίδουμε στη διαχρονική θεώρηση (κι εδώ όντως εμπλέκεται ο Μπαμπινιώτης). η μελέτη πάντως της διαχρονίας δεν υπηρετεί κατ΄ανάγκην το ιδεολόγημα της αδιάσπαστης συνέχειας ούτε συνδέεται με τα φληναφήματα περί την λεξιπενία.

ο συγκεκριμένος τύπος των λεξιλογικών ασκήσεων στις Πανελλαδικές (και στη διδασκαλία)είναι όντως διατυπωμένος με υπεραπλουστευτική χαλαρότητα. για τη χρησιμότητά τους στο πλαίσιο της διδασκαλίας και της εξέτασης της Νεοελληνικής γλώσσας μίλησα στα πρώτα μου σχόλια. πρότεινα μάλιστα διατύπωση επιστημονικά αξιοπρεπή (όχι ορθή διότι ετυμολογική συγγένεια άλλης τάξεως εντοπίζεται και με την ιταλική φερειπειν). μπορούμε να την αξιοποιούμε, όταν φτιάχνουμε τις δικές μας ασκήσεις και τις εκθέτουμε στο διαδίκτυο ή στους μαθητές μας. ας μην αναπαράγουμε τις ευκολίες της ΚΕΓΕ, τουλάχιστον αφού έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου και είμαστε απαλλαγμένοι από το άγχος της δημοσιότητας σε μεγάλο βαθμό.

ως προς το υγ σ' ευχαριστώ για τις ανήθικες προτάσεις σου κι επιφυλάσσομαι...

Vasilis Simeonidis είπε...

"η μελέτη πάντως της διαχρονίας δεν υπηρετεί κατ΄ανάγκην το ιδεολόγημα της αδιάσπαστης συνέχειας"

Συμφωνούμε "ίδιε ανώνυμε Παναγιώτη" και στη συγκεκριμένη περίπτωση των συγκεκριμένων λέξεων που δόθηκαν στις πανελλαδικές η μελέτη της διαχρονίας λέει ότι για τη νεοελληνική γλώσσα είναι απλές λέξεις.

Πάρε και κάτι παλιότερο να "φτιαχτείς"
http://o-mikron.blogspot.com/2010/01/blog-post_13.html
:)

Ανώνυμος είπε...

Είδατε στα θέματα των Αρχαίων 2011 τη χρήση του όρου "ετυμολογικά συγγενής" λέξη σε αντικατάσταση του δυσώδους "ομόρριζη";
Υπάρχει προηγούμενο; ή έχουμε κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και πρέπει να αρχίσω τις αγωγές;
(ο ίδιος)

Βασίλης είπε...

το 2004 και το 2010 η διατύπωση μιλούσε για "ετυμολογικά συγγενείς". Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις για "ομόρριζες".

Για τον όρο "ομόρριζο" θα σε ενδιέφερε να δεις εδώ: http://lexilogia.gr/forum/showthread.php?5415-απορία-για-τη-λέξη-ομόρριζο&highlight=

Βασίλης

Πέπε είπε...

Διαβάζοντας τα παραθέματα των λεξικών, δε νομίζω να λένε ότι οι λέξεις είναι απλές! Αν το αμέσως προηγούμενο στάδιο είναι μια αρχαία λέξη με τα ίδια συνθετικά, ίσως δεν την αναλύουν περαιτέρω γιατί η ετυμολογία της αρχαίας ελληνικής δεν εμπίπτει στα αντικείμενά τους. Αν πάλι είναι παρασύνθετες (παράγωγες από σύνθετες), ίσως η ετυμολογία της σχετικώς πρωτότυπης λέξης να δίνεται στο οικείο λήμμα.

Όμως το να βρεις ότι το "συνηθισμένο" / "συνηθίζω" / "συνήθης" προέρχεται από το "συν" + κάτι ακόμα, και ακολούθως ότι το κάτι ακόμα είναι το "ήθος", απαιτεί ένα επίπεδο γνώσεων όχι άφταστο για μαθητές. Ενώ το να ξέρεις αν αυτά συνέβησαν στην αρχαία ή τη νέα ελληνική και με ποιαν ακριβώς σειρά είναι εντελώς εξειδικευμένη γνώση.

Δε βρίσκω παράλογα τα θέματα. Ένας καλός μαθητής θα έδινε μια απάντηση που χονδρικά συμπίπτει με αυτήν ενός γλωσσολόγου: τα βασικά συστατικά της λ. "συνήθης" είναι σαφώς το "συν" και το "ήθος", της "ισορροπίας" το "ίσος" και το "ρέπω"/"ροπή" κ.ο.κ.. Αυτό έχει σημασία να ξέρει κανείς να βρει. Αυτό είναι γνώση χρήσιμη στον καθένα. Όποιος μαθητής περάσει Φιλολογία και αποφασίσει να ακολουθήσει κατεύθυνση Γλωσσολογίας θα έχει την ευκαιρία να μάθει ότι δε φτάσαμε κατευθείαν από τα δύο ανεξάρτητα συνθετικά στη συγκεκριμένη τελική λέξη, αλλά αυτό πραγματικά δεν αφορά τους πάντες.