Εξετάζοντας Αρχαία Ελληνικά στην Κατεύθυνση

Ο τρόπος με τον οποίο κατά κανόνα ανταποκρίνονται οι υποψήφιοι της Θεωρητικής κατεύθυνσης στο αδίδακτο αρχαίο ελληνικό κείμενο μας προσφέρει μιας πρώτης τάξεως  ευκαιρία για αναστοχασμό. Πολλοί μαθητές μεταφράζουν μηχανικά το αρχαίο κείμενο στα Νέα Ελληνικά. Το κείμενο της μετάφρασής τους – ανεξάρτητα από την πιστότητα της απόδοσης - δεν έχει καν νόημα, ενώ διατυπώνεται σε νεοελληνικό λόγο χαμηλής ποιότητας.

Η κύρια αιτία , κατά τη γνώμη μου, είναι ότι οι μαθητές ακόμη κι αν έχουν επαρκείς γνώσεις των δομών  της αρχαίας και της νέας ελληνικής, έχουν συνηθίσει να επιδιώκουν την «ακριβή» απόδοση του αρχαιοελληνικού λόγου, στην οποία επιδιώκουν  να αποτυπώνονται κατά κύριο λόγο οι συντακτικές σχέσεις του πρωτοτύπου ερήμην της κατανόησης του νοήματος και σε βάρος της φυσικής μεταφοράς στη σύγχρονη γλώσσα. Εννοείται ότι οι ανεπάρκειες της διδακτικής πρακτικής του αρχαιογλωσσικού μαθήματος (στις οποίες, εκτός από τα σχεδόν αυτονόητα, συμπεριλαμβάνεται και η υποτίμηση της συστηματικής ενασχόλησης με τις δυσχέρειες της μεταφοράς από τον αρχαίο στον νεοελληνικό λόγο) βαραίνουν στο τελικό αποτέλεσμα, αλλά αυτό είναι άλλης τάξεως θέμα, στο οποίο αποφεύγω να εστιάσω σε αυτή την πρόταση.

Μια διαφορετική λοιπόν νοοτροπία διδασκαλίας του αρχαιογλωσσικού  μαθήματος, θα μπορούσε να αποτυπωθεί σε ένα εξεταστικό κριτήριο στο οποίο εκτός από τις συνήθεις γραμματικές και συντακτικές ασκήσεις (που θα μπορούσαν να στραφούν περισσότερο σε μετασχηματισμούς και αναδιατυπώσεις, με διερεύνηση πιθανώς κάποιων σημασιολογικών διαφοροποιήσεων), θα δέσποζαν ερωτήσεις κατανόησης περιεχομένου και θα προηγείτο απαραιτήτως ένα μικρό και κατατοπιστικό εισαγωγικό σημείωμα. Η μετάφραση θα μπορούσε να λείπει ή να περιοριστεί στην απόδοση μιας χαρακτηριστικής φράσης του πρωτοτύπου σε φυσικό νεοελληνικό λόγο.

Παραδείγματος χάριν για το κείμενο του Θουκυδίδη που δόθηκε φέτος:

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Λίγο πριν αποπλεύσει ο αθηναϊκός στόλος για τη  Σικελία (415 πΧ), συνέβη στην Αθήνα μια ιερόσυλη πράξη που από πολλούς θεωρήθηκε κακός οιωνός για την τύχη της εκστρατείας: μέσα σε μια νύχτα καταστράφηκαν οι προτομές του Ερμή που ήταν τοποθετημένες στην αγορά και στα σταυροδρόμια των Αθηνών. Οι υποψίες στράφηκαν στον Αλκιβιάδη, τον εμπνευστή και εκ των στρατηγών της εκστρατείας. Πώς και γιατί μας εξηγεί ο Θουκυδίδης στο κείμενο που ακολουθεί.

Ερωτήσεις κατανόησης κειμένου

1.       Σε ποια στοιχεία στηρίχθηκε η κατηγορία εναντίον του Αλκιβιάδη;

2.    Ποιοι πρωτοστάτησαν στην διαμόρφωση των κατηγοριών εναντίον του Αλκιβιάδη; Με ποιο κίνητρο;

3.      Ποια η άποψη του Θουκυδίδη για την αλήθεια των κατηγοριών; Αξιοποιήστε το κείμενο για να εξαγάγετε τα συμπεράσματά σας.

Απόδοση

Να αποδώσετε σε φυσικό νεοελληνικό λόγο την ακόλουθη φράση του κειμένου: «οἱ μάλιστα τῷ Ἀλκιβιάδῃ ἀχθόμενοι ἐμποδὼν ὄντι σφίσι μὴ αὐτοῖς τοῦ δήμου βεβαίως προεστάναι, καὶ νομίσαντες, εἰ αὐτὸν ἐξελάσειαν, πρῶτοι ἂν εἶναι, ἐμεγάλυνον καὶ ἐβόων ὡς ἐπὶ δήμου καταλύσει τά τε μυστικὰ καὶ ἡ τῶν Ἑρμῶν περικοπὴ γένοιτο»

Αυτός ο τρόπος προσέγγισης του αρχαίου κειμένου υποδεικνύει ότι το συνολικό αίτημα  που διατυπώθηκε με  το «νέο» πρόγραμμα σπουδών της Α Λυκείου, είναι  πολύ ουσιαστικό και η επαναφορά της κυριαρχίας της μετάφρασης δεν συμβάλλει στην αναζωογόνηση του μαθήματος.

Π.Ν.ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ

Εκπαιδευτικός 6ου ΓΕΛ Νέας Ιωνίας

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο Αλφαβήτα στις 29-5-2013