Γλώσσα και εθνική ταυτότητα στην Ελλάδα 1766-1976 (απόσπασμα)

Το 1993 άρχισε να χρησιμοποιείται στο γυμνάσιο μια νέα σειρά σχολικών εγχειριδίων, με τον τίτλο Η ελληνική γλώσσα μέσα από κείμενα αρχαία, βυζαντινά και λόγια. Τα εν λόγω βιβλία δε δίδασκαν συστηματικά τα αρχαία ελληνικά· αντί γι’ αυτό εισήγαν τους μαθητές σε προηγούμενα στάδια της γλώσσας τους, μεταξύ άλλων και στην καθαρεύουσα του 19^ου αιώνα. Αυτές οι πολύ διαφορετικές ποικιλίες ελληνικών τσουβαλιάζονταν όλες μαζί κάτω από τον τίτλο «τα παλιότερα ελληνικά μας». Τα βιβλία προσέφεραν στους μαθητές ένα «πασάλειμμα» αρχαιοελληνικού λεξιλογίου και αρχαιοελληνικής γραμματικής, το οποίο υποτίθεται ότι αρκούσε για την ανάγνωση και την επαρκή κατανόηση των σχετικών αποσπασμάτων. Σύμφωνα με έναν από τους συντονιστές της εν λόγω πολιτικής, απώτερος σκοπός ήταν να μπορέσουν οι μαθητές «να αποκτήσουν οι μαθητές μια τέτοια ευαισθησία και καλλιέργεια που θα τους επιτρέψει να φθάσουν σε μια ουσιαστικότερη και, κατά συνέπεια, αποτελεσματικότερη χρήση της Νέας Ελληνικής».

Από το 1993, το περιεχόμενο και το σημείο εστίασης των βιβλίων διδασκαλίας των «παλιότερων ελληνικών» στο γυμνάσιο άλλαξε σταδιακά, και στις μέρες μας τα αντίστοιχα βιβλία φέρουν πλέον τον τίτλο Αρχαία Ελληνική Γλώσσα. Παρ’ όλα αυτά, βασικό στόχος της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στο γυμνάσιο είναι, ακόμη και σήμερα, να αποκτήσουν οι μαθητές  μεγαλύτερη γνώση της ελληνικής συνολικά, με την ελπίδα πως αυτό θα βελτιώσει την εκ μέρους τους χρήση της νεοελληνικής.

Στην επιχειρηματολογία υπέρ της υποχρεωτικής διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής βλέπουμε να ανακυκλώνονται οι απόψεις του Κοραή και του Χατζιδάκι. Πλήθος μεταφορές – πολλές από τις οποίες μάλλον παραπλανητικές – έχουν χρησιμοποιηθεί στο διάβα των αιώνων όσον αφορά τη σχέση ανάμεσα στη νεοελληνική και την αρχαία ελληνική γλώσσα, συμπεριλαμβανομένης και της μεταφοράς σύμφωνα με την οποία η αρχαία ελληνική είναι η τροφός της νέας ελληνικής. Ωστόσο, η ανθεκτικότερη μεταφορά των τελευταίων ετών είναι εκείνη που κάνει λόγο για «ρίζες». Η νεοελληνική γλώσσα παρομοιάζεται με δέντρο του οποίου οι ρίζες είναι η αρχαία ελληνική και το ποίο θα μαραθεί και θα πεθάνει αν αποκοπεί από αυτές. Η παραπάνω άποψη είναι απότοκο μιας ευρέως διαδεδομένης άποψης στην Ελλάδα σύμφωνα με την οποία η ελληνική γλώσσα δεν υπάρχει απλώς χάρη στη ζωντανή σύγχρονη χρήση της, αλλά διαμέσου του ιστορικού της παρελθόντος.

Peter Mackridge, Γλώσσα και εθνική ταυτότητα στην Ελλάδα 1766-1976, Πατάκης, Αθήνα 2013, σελ. 403-404