Λόγος για τα αρχαία ελληνικά

Εν πάση περιπτώσει ο Τρίτσης πλούτισε(!) τον νεοελληνικό μας λόγο με τη λέξη «λεξιπενία», από την οποία «λεξιπενία» θα απαλλάσσονταν τα ελληνόπουλα, μόνο αν μάθαιναν στο γυμνάσιο αρχαία ελληνική γλώσσα. Αυτά υποστήριζε ένας αρχιτέκτονας, υποκινούμενος προφανώς από συντηρητικούς, και όχι μόνο στον τομέα της  γλώσσας, κύκλους.

Η συνέχεια είναι γνωστή: στην αρχή η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας παρουσιάστηκε στον ελληνικό χώρο ως «πειραματική» διδασκαλία σε πρόσθετες, εκτός δηλαδή του κανονικού = του νόμιμου προγράμματος, ώρες, σε ημιδημόσια  ιδιωτικά σχολεία. Σύντομα το «πείραμα» θεωρήθηκε ιδιαίτερα επιτυχές και τα ελληνόπουλα, όλα πια, άρχισαν από  το 1987 να διδάσκονται πάλι την αρχαία ελληνική γλώσσα στο γυμνάσιο παρά τις αρμόδιες και συνετές φωνές που ακούστηκαν στο μεταξύ. Είπα «να διδάσκονται», γιατί δυστυχώς δεν μπορούσα να πω «να μαθαίνουν». Κρίμα όλες οι θεωρίες και όλοι οι κόποι!

Πώς μπορούσαν τα παιδιά, από το δεύτερο κιόλας μάθημα αρχαίων ελληνικών, να καλούνται να τονίσουν τις αποφθεγματικές φράσεις «σπευδε βραδεως», «γνωθι σαυτον», «θνησκε υπερ πατριδος», «παταξον μεν, ακουσον δε»; Μήπως ήξεραν καν σε ποια συλλαβή να  βάλουν τον τόνο σ’ αυτές τις περίεργες, πάντως άγνωστές τους λέξεις; (Θέλω να πω: ΄Ηξεραν τα παιδιά αν πρέπει να πουν σπεύδε η σπευδέ, βραδέως ή βραδεώς, γνώθι ή  γνωθί; Κι εμείς δεν τους ζητούσαμε μόνο να πουν σωστά αυτές τις  λέξεις, αλλά και να βάλουν σωστά  τις οξείες και τις περισπωμένες! Αλήθεια, πώς θα μπορούσαν τα παιδιά της  πρώτης Γυμνασίου -πέρα από όλα τα άλλα- να ξέρουν την ποσότητα του γιώτα στη λήγουσα της λέξης γνωθι, ώστε να βάλουν τον σωστό τόνο στο ωμέγα της πρώτης συλλαβής; Φοβούμαι ότι όσοι τα ζητούν όλα αυτά από τα παιδιά της πρώτης  γυμνασίου, στο δεύτερο κιόλας μάθημα αρχαίας ελληνικής γλώσσας, απλώς -πώς να το πω, αγαπητοί μου φίλοι, δεν έχουν το γνῶθι σαυτόν.) Ακόμη: Ποια παιδιά έμαθαν τελικά τις δασυνόμενες λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας; Για να μην πω: ποια παιδιά έμαθαν τι θα πει «δασεία» και τι θα πει «ψιλή» = γιατί αυτή η διάκριση των λέξεων στην αρχαία ελληνική γλώσσα σε δασυνόμενες και σε ψιλούμενες; Ποια παιδιά έμαθαν τι θα πει «γενική» και τι θα πει «δοτική»; Ποια παιδιά, πέρα από το ποιες είναι οι καταχρηστικές δίφθογγοι, έμαθαν και γιατί λέγονται έτσι; Και κάτι αληθινά εξωφρενικό: οι μαθητές του γυμνασίου έφτασαν να μαθαίνουν λέξεις όπως γεωμόρος, ζεύγλη, κτέανον, κτηνηδόν και άλλες τέτοιες μερικές από αυτές άπαξ ειρημένες σε ολόκληρη την αρχαία ελληνική γραμματεία που έφτασε ως εμάς! Αλήθεια, μαθαίνοντας τέτοιες λέξεις οι μαθητές θα κάνουν πλουσιότερο το νεοελληνικό τους λεξιλόγιο;

Δημήτρης Λυπουρλής (απόσπασμα ομιλίας που εκφωνήθηκε στη Λευκωσία στις 3/12/2010.  Δημοσιεύθηκε στο Φιλόλογο τ.  143. Ολόκληρη η ομιλία βρίσκεται και στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου)