Η παρακάτω φωτογραφία μιας πινακίδας τουριστικής επιχείρησης έχει ένα χαριτωμένο λάθος στη γραφή της λέξης.
Λάθος προφανώς άγνοιας ή επιπολαιότητας/βιασύνης που φαντάζομαι ότι δεν βλάπτει καθόλου τις δουλειές του καλοκαιριού (και γιατί οι ενδιαφερόμενοι πελάτες βλέπουν πρώτα τα πραγματικά θαλάσσια ποδήλατα). Την πινακίδα αυτή πιθανόν πρόσεξαν μερικές δεκάδες παραθεριστές. Το λάθος που περιέχει προκαλεί ίσως θυμηδία, αλλά είμαστε αναγκασμένοι να το δεχτούμε, έχει ιδιωτικό χαρακτήρα.2. Σύμφωνα πάλι με τα λεξικά η λέξη παλιός ορθογραφείται με γιώτα (ι). Όμως, στην παρακάτω φωτογραφία πινακίδας στην Εγνατία οδό η λέξη παλιό γράφεται ως παληό και αυτό τουλάχιστον σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις.
Την πινακίδα βλέπουν εκατοντάδες οδηγεί και εποχούμενοι καθημερινά. Η πινακίδα είναι επίσημη σήμανση για την οποία προφανώς υπάρχει ευθύνη χαμένη μέσα στην γραφειοκρατία. Πώς και γιατί επιλέχθηκε η ανορθογραφία "παληό"; Στην περίπτωση αυτή έχουμε δημόσια και επίσημη ανορθογραφία που παραβιάζει την επίσημη γραφή της γλώσσας.Επίσης, από τις δύο πινακίδες τίθενται άλλα δύο ζητήματα.
3. Η γραφή των ξένων λέξεων, πρόσφατων δάνειων, στη γλώσσα μας που δεν έχουν ακόμα ενσωματωθεί στο κλιτικό σύστημα και ίσως να χαθούν σύντομα, αλλά προς το παρόν αποτελούν στοιχείο της γλωσσικής πραγματικότητας. Η λέξη γουιντσέρφιγκ γράφεται με χαρακτήρες του ελληνικού αλφαβήτου. Το ίδιο και η λέξη κανώ που αποκτά σαφή σημασία από τα συμφραζόμενα και από το περιβάλλον. Σε άλλες όμως περιπτώσεις παρόμοιες λέξεις αποδίδονται, σε ελληνικά κείμενα, με το λατινικό αλφάβητο. Η αμηχανία σε όλα τα επίπεδα γραφής και ύφους οδηγεί πότε στη μία επιλογή και πότε στην άλλη δημιουργώντας μία υβριδική γραφή.
Δεν είναι μόνο οι δύο φωτογραφίες όπου οι διαφημιστικές λεζάντες συνδυάζουν τη χρήση λατινικού και ελληνικού αλφαβήτου. Το ίδιο συναντάμε και σε πολλές άλλες περιπτώσεις. Ενδεικτικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από κείμενο στην εφημερίδα Καθημερινή:«Θα ψηφίσετε στις ευρωεκλογές;» Στην ερώτηση καλείται να απαντήσει μία από τις κοπέλες που συμμετέχουν στα καλλιστεία Playmate (Star) κι εκείνη απαντάει: «Σαν Ελληνίδα πολίτρια, θα ψηφίσω!»
Τι να σου κάνουν οι κοπελίτσες που τα δίνουν όλα για μια θέση στον ήλιο του μόντελινγκ και της σόου μπιζ;
4. Ακόμα τίθεται το ζήτημα της γραφής των ελληνικών λέξεων με λατινικούς χαρακτήρες. Η λέξη παλιό γράφεται Palio και προφανώς είναι αναγνώσιμη από τους αλλόγλωσσους. Όμως, τι διαβάζουν στην περίπτωση του Filippoi;
Και εδώ η αμηχανία οδηγεί σε λύσεις ανομοιογενείς ακόμα και εκεί όπου δεν θα έπρεπε γιατί επιτείνεται η σύγχυση. Τι θα διαβάσει ο ξένος που αγνοεί την ελληνική γλώσσα και τo συγκεκριμένο τοπωνύμιο; Για το λόγο αυτό προφανώς έχουμε παρακάτω την πινακίδα που γράφει Philippi. Ενδιαφέρον έχουν και τα Archaiologikal - Archaeological.
Το ζήτημα αυτό γίνεται πιο περίπλοκο όταν αφορά όχι τοπωνύμια αλλά λέξεις με κάποια συγκεκριμένη σημασία. Στην παρακάτω περίπτωση, drossero akrogiali οι αλλόγλωσσοι διαβάζουν περίπου τον ήχο των λέξεων αλλά δεν καταλαβαίνουν τη σημασία.
Αν η πινακίδα έγραφε cool seashore ή κάτι τέτοιο, τότε θα καταλάβαιναν τη σημασία αλλά όχι τον ήχο. Προφανής λογικός στόχος της επιχείρησης είναι να την εντοπίσουν οι αλλόγλωσσοι και όχι να μάθουν ελληνικά.Τέλος, μια φωτογραφία ορθογραφημένης απόδοσης λέξης με κεφαλαία και χωρίς τόνο.
Αυτά είναι κάποια δείγματα /δήγματα της "ορθογραφικής" Βαβυλωνίας, συλλογή του καλοκαιριού που πέρασε.Καλό χειμώνα
Βασίλης Συμεωνίδης
Βασίλης Συμεωνίδης
8 σχόλια:
Πολύ καλή ανάρτηση! Ειδικά τα σχόλια στις φωτογραφίες!
Πολύ ωραίο το filippoi! Άλλωστε στις Εθνικές οδούς μόνο η Εθνική ορθογραφία χωρά. Και άσε τους ανορθόγραφους ξένους να ψάχνονται. Ας μάθαιναν αρχαία ελληνικά για να μπορούν να κυκλοφορούν με ασφάλεια στη σύγχρονη Ελλάδα! Αυτό δεν κάνουμε κι εμείς;(!)
Γεια σου ΓΙΑΝΝΗΣΒΕΡ
υπάρχει άφθονο παρόμοιο υλικό. Φαντάζομαι θα έχεις προσέξει και συ ανάλογα «ορθογραφήματα».
sogar
και όσο εμείς αλληθωρίζουμε προς την αρχαία γλώσσα, αυτά τα καθημερινά προβλήματα γραφής οδηγούν σε τέτοιες λύσεις.
Να κάνουμε μια τοπική συλλογή. (Δυστυχώς όταν αποφάσισα επιτέλους να φωτογραφήσω εκείνο το ανεκδιήγητο Faraggi Petrousas, το είχαν ξηλώσει. Είναι κρίμα να χάνονται τέτοιες εμπνεύσεις).
Βασίλη, ειλικρινά, δεν καταλαβαίνω τη σκοπιμότητα του δημοσιεύματός σου. Αν στόχος του είναι να καταδειχθεί και να καταγγελθεί η "γλωσσική Βαβυλωνία", τότε υπονοείται πως το αντίθετο και ευκταίο θα ήταν μια άνωθεν ρυθμισμένη (σε όλες της της εκφάνσεις και κυρίως τις ορθογραφικές) γλώσσα - κάτι ιδιαίτερα δύσκολο με τις σημερινές συνθήκες πληροφόρησης (διαδίκτυο, πολιτισμική κυριαρχία της αγγλικής κλπ).
Ειδικότερα, στο σχολιασμό των φωτογραφιών δεν λαμβάνεται υπόψη μια βασική αρχή κάθε γλωσσικού και σημειωτικού συστήματος επικοινωνίας που είναι η επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα.
Πιο συγκεκριμένα: αν εξαιρέσουμε το πασιφανές ορθογραφικό σφάλμα στη λέξη ΠΟΔΥΛΑΤΑ (σφάλμα άγνοιας ή απροσεξίας) και την ανεκδιήγητη απόδοση των Φιλίππων ως Filippoi (σφάλμα συνηθισμένο στις οδικές πινακίδες: και εδώ στην Κρήτη διαβάζουμε συχνά Irakleion)καθώς και τη γραφή Archaiologikal που μαρτυρεί άγνοια της αγγλικής και όχι της ελληνικής γλώσσας, οι άλλες περιπτώσεις αξίζει να σχολιαστούν.
1. Η επιλογή της γραφής "Παληό" στην ταμπέλα (πρόκειται προφανώς για το γνωστό παραθεριστικό θέρετρο της Καβάλας) είναι επικοινωνιακά εύστοχη γιατί παραπέμπει στην καθιερωμένη εδώ και ογδόντα χρόνια γραφή του ονόματος του οικισμού. [Όταν, κατά το 1932 το παλιό όνομα του χωριού Παλιό Τσιφλίκ αποφασίστηκε να αντικατασταθεί από το όνομα /palios/, στη δημοτική και στο αρσενικό γένος, προτιμήθηκε η καθιερωμένη εκείνα τα χρόνια ορθογραφία της λέξης στη δημοτική γλώσσα, "ο Παληός"]. Η γραφή αυτή επικράτησε σε όλα τα έγγραφα της δημόσιας διοίκησης. Αν επιλέγονταν στην ταμπέλα η γραφή "Παλιό" θα δημιουργούνταν σύγχυση με το έπίθετο "παλιός-α-ο" και τα προβλήματα θα ήταν ενδεχομένως μεγαλύτερα.
2. Η γραφή ξένων λέξεων άλλοτε με ελληνικούς και άλλοτε με λατινικούς χαρακτήρες δεν είναι τόσο τυχαία ή τόσο αμήχανη όσο υπονοείς. Ξένες λέξεις που έχουν ενταχθεί εδώ και δεκαετίες στο λεξιλόγιο, ακόμα κι αν δεν έχουν ενσωματωθεί στο κλιτικό σύστημα, υπάρχει η τάση να αποδίδονται με ελληνικά γράμματα (στην πινακίδα της φωτογραφίας οι λέξεις χαμάμ, μασάζ και μακιγιαζ. Κανείς δεν διανοείται να γράψει maquillage, όπως συνέβαινε στα γυναικεία περιοδικά του μεσοπολέμου) ενώ για τις πιο πρόσφατα εισηγμένες λέξεις
που παραπέμπουν σε ειδικούς όρους και δεν είναι αναγνωρίσιμες απ' όλους (όπως η λέξη solarium ή playmate) προτιμάται η λατινική γραφή. Αμηχανία επικρατεί για τις λέξεις που βρίσκονται σε μεταιχμιακό στάδιο (κομπιούτερ, σόου μπιζ κλπ), που άλλοτε γράφονται με ελληνικούς και άλλοτε με ξένους χαρακτήρες. Την επιλογή την καθορίζουν κάθε φορά και οι συνθήκες επικοινωνίας (ένα νεανικό έντυπο λ.χ. που απευθύνεται σε κοινό με υψηλό ποσοστό αγγλομάθειας, χρησιμοποιεί πιο απενοχοποιημένα τη λατινική γραφή).
3. Φυσικά είναι προφανής και "λογικός" - όπως λες - στόχος των επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν πινακίδες του τύπου "Drosero Akrogiali" να τις εντοπίζουν οι τουρίστες κι όχι να μάθουν στους επισκέπτες ελληνικά. Ως επικοινωνιακή (προφανώς καιεπιχειρηματική) επιλογή, η γραφή αυτή είναι εξόφθαλμα επιτυχής. Ποιος ντόπιος θα μπορούσε λ.χ. να πληροφορήσει τον τουρίστα πού βρίσκεται το ξενοδοχείο cool seashore;
Γενικά (και συγγνώμη για την πολυλογία) η εντύπωση που μας κάνουν αυτές οι ορθογραφικές επιλογές οφείλονται στην επαγγελματική μας συνήθεια να δείχνουμε προτίμηση στις ρυθμισμένες και κωδικοποιημένες εκφάνσεις της γλώσσας (αφού ο ρόλος των φιλολόγων στο σχολείο είναι η συστηματική διδασκαλία των επίσημων και λόγιων εκδοχών της ελληνικής γλώσσας). Η διαπίστωση - αυτονόητη για κάθε γλώσσα και σε κάθε εποχή - ότι υπάρχουν πάμπολες περιπτώσεις επικοινωνίας γραπτής και προφορικής έξω από τη νόρμα, αλλά επικοινωνιακά αποτελεσματικές, προκαλεί σε ΕΜΑΣ αμηχανία και παραξένισμα.
Γεια σου Γιάννη,
Η «πολυλογία» σου αποκαλύπτει το στόχο του ποστ: να συζητηθούν ζητήματα γραφής. Άρα δε σε συγχωρώ, αλλά σ’ ευχαριστώ για όσα έγραψες.
Να φλυαρήσω λίγο και να διαφωνήσω σε ένα ζήτημα μαζί σου.
Η σκοπιμότητα του ποστ αφορά τη συζήτηση τεσσάρων ζητημάτων γραφής τα οποία μένουν έξω από τις σχολικές αίθουσες:
1. Η «ανορθογραφία» των ιδιωτών είναι πραγματικότητα που τη δεχόμαστε, και γιατί προηγούνται άλλα κριτήρια. (Θα ήταν ανοησία να μην κάνω τη θαλάσσια ποδηλατάδα μου, εξαιτίας της ανορθογραφίας στην πινακίδα. Μια καλή συνάδελφος επιμένει να κάνει παρατήρηση σε μπακάλικο που γράφει «τηριά» μπροστά από τα συγκεκριμένα προϊόντα. Η γεύση και η τιμή των τυριών όμως είναι σημαντικότεροι παράγοντες).
2. Και πολλά τοπωνύμια έχουν απλοποιηθεί στη γραφή τους και οι πινακίδες των δρόμων συνιστούν επίσημη γραφή. Από τη «γειτονιά» μας μου έρχεται στο μυαλό η Προσωτσάνη. Η νέα της γραφή εδώ και δεκαετίες είναι Προσοτσάνη. Σχετικά με τη σύγχυση ανάμεσα στο «Παλιό» και το επίθετο «παλιό» δε νομίζω ότι τίθεται ζήτημα, εφόσον η λειτουργία μιας πινακίδας στην Εγνατία είναι εμφανώς δεικτική. Η γραφή «παληό» δημιουργεί εικόνα που έτσι κι αλλιώς εντυπώνεται. (Ομολογώ ότι για τη συγκεκριμένη λέξη έχω επηρεαστεί και από την κριτική που ασκεί ο Αργυρόπουλος στις «αρχαιολατρικές» επιλογές γραφής, δυστυχώς το ποστ στο http://vasargyr.blogspot.com/2008/05/25.html δεν είναι ολοκληρωμένο και παραπέμπει στο βιβλίο).
3. Η γραφή ξένων λέξεων άλλοτε με ελληνικούς και άλλοτε με λατινικούς χαρακτήρες δημιουργεί πλήθος προβλήματα και δεν είναι ενιαία σε όλες τις περιπτώσεις. Ας πούμε οι εκδοτικοί οίκοι δεν έχουν ενιαία στάση, πολλές φορές διαφοροποιούνται και από βιβλίο σε βιβλίο). Γενικά συμφωνώ με τις παρατηρήσεις σου. Τι διδάσκουμε όμως στους μαθητές για τη γραφή αυτών των λέξεων;
4. Η (αναγκαία) γραφή των ελληνικών λέξεων με λατινικούς χαρακτήρες είναι ένα άλλο μεγάλο ζήτημα. Τα φοβικά ιδεολογήματα σχετικά με τα γκρίκλις κυριαρχούν. Ενοχοποιούνται οι νέοι που τα χρησιμοποιούν. Όμως, συμφωνούμε, εύστοχα γράφει drossero akrogiali. Αντίθετα στις πινακίδες των εθνικών δρόμων δεν υπάρχει συνέπεια. Ταξίδευα προς τη VEROIA και στο τέλος έφτασα στη VERIA. Ακόμα δεν καταλαβαίνω γιατί EGNATIA ODOS, αλλά ALIAKMONAS RIVER;
Νομίζω ότι όλα αυτά έχουν θέση στη γλωσσική διδασκαλία τουλάχιστον εξίσου με τη θέσει μακρά συλλαβή.
ΥΓ. Συμφωνούμε ως προς την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα. Δε νομίζω ότι το ποστ την αμφισβητεί ως κριτήριο. Αντίθετα, σκοπός μου ήταν περισσότερο να φανούν τα αδιέξοδα και οι αντιφάσεις των «ρυθμιστικών» αντιλήψεων. Φταίω που δεν έγινε σαφής.
Βασίλης
Μετά τις διευκρινήσεις σου, έγινε κατανοητή η σκοπιμότητα της δημοσίευσης. Να είσαι καλά.
Ευχαριστώ.
Μια που έγραφα ότι "Τα φοβικά ιδεολογήματα σχετικά με τα γκρίκλις κυριαρχούν" να προσθέσω ότι αποκτούν και επιστημονικοφανή έκφραση. Η Ελευθεροτυπία δημοσιεύει κείμενο με αναφορά σε σχετική "έρευνα". http://www.enet.gr/?i=news.el.ellada&id=79736
Πόσο επιστημονική είναι μια έρευνα που δε διαχωρίζει τον όρο γραφή από τον όρο γλώσσα; Που "ερευνά" το γραπτό των μαθητών μέσα από τις διαπιστώσεις των καθηγητών; Πού η διατύπωση (την ίδια άποψη έχει μόνο το 64,3% των φιλολόγων) προδίδει ότι αποτελεί "λήψη ζητουμένου";
Ενδιαφέρον!
Παρ' όλ' αυτά, δύσκολο να διδαχθεί ένας τρόπος γραφής που συνεχώς αλλάζει και δεν απαντά σε κανόνες.
Η αλήθεια είναι ότι οι ανορθόγραφες πινακίδες αποσπούν την προσοχή του αναγνώστη και πετυχαίνουν το σκοπό τους.
Δημοσίευση σχολίου