Από τα νεοελληνικά στα αρχαία, δηλαδή από τα γνωστά στα άγνωστα. Επισήμανση των διαφορών που έχει η αρχαία ελληνική γλώσσα από τη νεοελληνική και εξήγηση αυτών των διαφορών.
Πώς εφαρμόζονται πρακτικά τα παραπάνω; Ακολουθούν δύο παράδειγματα που «γεννήθηκαν» κατά τη διδασκαλία.
κατηγορούμενο του αντικειμένου
Αφορμή συζήτησης γίνεται ο ορισμός του απουσιολόγου της τάξης. Από τη συζήτηση εύκολα οδηγούμαστε στη φράση ότι
το σχολείο όρισε τον Ηλία απουσιολόγο
καλούνται οι μαθητές να παράγουν φράσεις με ανάλογη δομή. Κρατώντας μόνο τις εύστοχες έχουμε:
Ο δήμαρχος όρισε το Γιώργο (ως/σαν) υπεύθυνο
Το σχολείο επέλεξε τον Ηλία απουσιολόγο
Το κείμενο παρουσιάζει την Ελλάδα προοδευτική
Οι μαθητές εξέλεξαν το Μάριο πρόεδρο
παρατηρούμε ότι αποδίδουν ιδιότητα στο αντικείμενο
επίσης παρατηρούμε την ομοιότητα που έχουν φράσεις και διαπιστώνουμε ότι η συγκεκριμένη δομή μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ορισμένα ρήματα
Ζητάμε από τους μαθητές να εντοπίσουν φράση με ανάλογη δομή στο 2.1.16 των ελληνικών του Ξενοφώντα:
οἱ δ’ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Σάμου ὁρμώμενοι τὴν βασιλέως κακῶς ἐποίουν, καὶ ἐπὶ τὴν Χίον καὶ τὴν Ἔφεσον ἐπέπλεον, καὶ παρεσκευάζοντο πρὸς ναυμαχίαν, καὶ στρατηγοὺς πρὸς τοῖς ὑπάρχουσι προσείλοντο Μένανδρον, Τυδέα, Κηφισόδοτον.
εντοπίζεται η φράση:
Οἱ Ἀθηναῖοι προσείλοντο Μένανδρον, Τυδέα, Κηφισόδοτον στρατηγοὺς
Η ορολογία του συντακτικού της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ονομάζει τη λέξη στρατηγούς «κατηγορούμενο του αντικειμένου»
και παραπέμπουμε στη σελ. 59 παρ. 58 του σχολικού συντακτικού που συνέταξε ο Α.Β. Μουμτζάκης
επιρρηματικό κατηγορούμενο
Αφορμή συζήτησης μπορεί να γίνει η προσέλευση των μαθητών στην τάξη μετά από το διάλειμμα. Από τη συζήτηση εύκολα οδηγούμαστε στη φράση ότι
ο Λευτέρης ήρθε τελευταίος
καλούνται οι μαθητές να παράγουν φράσεις με ανάλογη δομή. Κρατώντας μόνο τις εύστοχες έχουμε:
Ο Χ. ήρθε τέταρτος (σειρά)
Ο Χ. έφυγε αγχωμένος (κατάσταση)
Ο Χ. δούλευε πρωινός (χρόνο)
Ο Χ. έφτασε βιαστικός (τρόπο)
Ο Χ. παντρεύτηκε γέρος (ηλικία)
παρατηρούμε ότι εκφράζουν επιρρηματικές σχέσεις
επίσης παρατηρούμε την ομοιότητα που έχουν φράσεις και διαπιστώνεται ότι η συγκεκριμένη δομή μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ορισμένα ρήματα (που δείχνουν κυρίως κίνηση)
Ζητάμε από τους μαθητές να εντοπίσουν φράση με ανάλογη δομή στο 2.1.17 των ελληνικών του Ξενοφώντα:
Λύσανδρος δ’ ἐκ τῆς Ῥόδου παρὰ τὴν Ἰωνίαν ἐκπλεῖ πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον πρός τε τῶν πλοίων τὸν ἔκπλουν καὶ ἐπὶ τὰς ἀφεστηκυίας αὐτῶν πόλεις. ἀνήγοντο δὲ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι·
εντοπίζεται η φράση:
οἱ Ἀθηναῖοι ἀνήγοντο πελάγιοι
Η ορολογία του Συντακτικού της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ονομάζει τη λέξη πελάγιοι «επιρρηματικό κατηγορούμενο»
και παραπέμπουμε στη σελ. 15 παρ. 11 του σχολικού συντακτικού που συνέταξε ο Α.Β. Μουμτζάκης.
.
Βασίλης Συμεωνίδης
1 σχόλιο:
ευχαριστώ Χριστίνα
η αλήθεια είναι ότι, ενώ η σύγχρονη παιδαγωγική και διδακτική καταλήγει στις αρχές που εφαρμόζονται σε αυτό το ποστ, δεν ξέρω να υπάρχει ανάλογο υλικό που θα τις στηρίζει στη διδακτική πράξη.
Και βέβαια κάθε φορά προσπαθούμε εμπειρικά να στηρίξουμε τη διδασκαλία μας με αφετηρία τα γνωστά, ωστόσο είναι ένα στοίχημα να προσπαθήσουμε κάτι πιο συστηματικό και οργανωμένο.
Ειδικότερα σχετικά με τη διδασκαλία του συντακτικού της αρχαίας ελληνικής, έχουμε ένα βοηθό και ένα χρέος. Το συντακτικό που συνέταξε ο Α.Β. Μουμτζάκης και από το 1980 χρησιμοποιείται ως βιβλίο αναφοράς στα σχολεία έχει ένα πρωτοποριακό, για την εποχή, χαρακτηριστικό: όπου είναι εφικτό παραθέτει και παραδείγματα της νεοελληνικής γλώσσας για να διευκολύνει την κατανόηση.
Το ξέρεις βέβαια, απλώς θέλω να το επισημάνω.
Από τότε μάλλον δεν έχουμε κάτι που να αποτελεί βοήθεια στη διδασκαλία, κάτι που να βοηθά και τους μαθητές.
Ευελπιστώ στη συνεργασία των μαθητών του Α5 του 3ου Λυκείου Δράμας για να οδηγηθούμε σε ολοκληρωμένες προτάσεις. Ευελπιστώ και στη συνεργασία συναδέλφων που ενστερνίζονται την ίδια οπτική.
(είναι για μας και ένας τρόπος να ξεφύγουμε από γενικόλογες απόψεις και να δείξουμε πώς και γιατί συντάξαμε το πρώτο κείμενο αυτού εδώ του μπλογκ)
Δημοσίευση σχολίου