Δευτέρα 26 Οκτωβρίου 2009

ερασμιακή ανάγνωση αρχαίων ελληνικών κειμένων

(οι αρχαίοι δε μιλούσαν ελληνικά;)
.
Τα δύο βίντεο που μπορείτε να δείτε παρακάτω προβλήθηκαν στην τάξη. Προβάλλουν αποσπάσματα από τον λόγο του Δημοσθένη Υπέρ Κτησιφώντος περί του Στεφάνου 199-200 και το προοίμιο της Ιλιάδας Α 1-7. Η οπτική παράσταση του αρχαίου κειμένου συνοδεύεται από την ερασμιακή ανάγνωσή του. Τα βίντεο δημιουργήθηκαν με αξιοποίηση υλικού που βρήκαμε στην παρακάτω σελίδα http://www.rhapsodes.fll.vt.edu/Greek.htm

Δημοσθένης, Υπέρ Κτησιφώντος περί του Στεφάνου 199-200

Όμηρος, Ιλιάδα Α 1-7


Αυτό που ενδιαφέρει είναι οι αντιδράσεις των μαθητών και κάποια σχόλια που μπορούν να γίνουν για αυτές

Στη συζήτηση που ακολούθησε, στην Α΄ Λυκείου, οι μαθητές μίλησαν γι’ αυτό που κυρίως τους εντυπωσίασε ή τους παραξένεψε: «Είναι διαφορετικά από ό,τι μιλάμε και διαβάζουμε εμείς», «με ξένισε, γιατί μου φαινόταν οικεία γλώσσα, τώρα μου φαίνεται ξένη», «τελικά δεν μαθαίνουμε τη γλώσσα, σημασία έχει η γραμματεία», «μου φαίνεται ότι θα ήταν φαντασμαγορικό να τη μαθαίναμε με αυτή την προφορά, σα ξένη γλώσσα», «αρχικά δεν κατάλαβα ότι ήταν αρχαία ελληνικά, γέλασα», «ίσως θα ήταν προτιμότερο να μη διδάσκεται η αρχαία ελληνική υποχρεωτικά, αλλά μόνο σε όσους το επιλέγουν, είναι χρήσιμο άκουσμα για να ξέρουμε σχετικά με την ιστορία της γλώσσας», «θα μπορούσε να διδάσκεται με διάκριση επιπέδων», «ίσως αυτή η προσέγγιση μπορεί να βοηθήσει στην αντίληψη της ορθογραφίας, γίνεται κατανοητή η διαφορά ανάμεσα στους δίφθογγους της αρχαίας και τα δίψηφα της νεοελληνικής», «είναι γλώσσα δύσκολη για μας». Αυτές ήταν κάποιες από τις κρίσεις που διατύπωσαν οι μαθητές της Α΄ Λυκείου.

Αυτό που κέρδισαν οι μαθητές είναι μια παράξενη οικειότητα για την αρχαία ελληνική που παρουσιάζεται τόσο όμοια με τη νεοελληνική γλώσσα, αλλά είναι πολύ διαφορετική. Αντιλαμβάνονται την έννοια της ορθογραφίας και εξηγούν τις δυσκολίες και τον «παραλογισμό» που χαρακτηρίζει την ιστορική ορθογραφία. Τελικό και σημαντικό είναι το αίσθημα αποενοχοποίησης για τις δυσκολίες που συναντούν στο μάθημα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αντιδράσεις των παιδιών και στο Γυμνάσιο. Οι πρώτες αυθόρμητες απαντήσεις ήταν πως πρόκειται για αγγλικά, τούρκικα και σλαβικά. Στη Β΄ γυμνασίου, όταν κάποιος μαθητής υπέθεσε πως ήταν αρχαία ελληνικά, ακούστηκε το σχόλιο: «Μα, καλά, αν ήταν δεν θα καταλαβαίναμε έστω και κάτι;» Κυριάρχησε η ερώτηση: «Γιατί τότε μαθαίνουμε τα αρχαία αφού δεν είναι αυτά που ακούσαμε;». Χαρακτηριστική είναι η υπόθεση μαθητή της Α΄ Γυμνασίου: «Μάλλον πρόκειται για Έλληνα ο οποίος προσπαθεί να μιλήσει τ’ αρχαία με αγγλική προφορά γιατί απευθύνεται σε Άγγλο!» Επίσης η διαφοροποίηση της γλώσσας σε φωνητικό επίπεδο φάνηκε να τους είναι τελείως άγνωστη και αυτό προκάλεσε έκπληξη, καθώς θεωρούσαν αυτονόητη τη σύμπτωσή της με τη νεοελληνική προφορά. Τέλος δύο σχόλια των μαθητών ως συμπέρασμα των προηγούμενων: «Ούτε η προφορά είναι ωραία. Μόνο τελικά τα κείμενα αξίζουν σ’ αυτό το μάθημα!» και «Καλύτερα τρεις ώρες γλώσσα παρά αρχαία!» Στο τελευταίο σχόλιο συμφώνησαν σχεδόν όλοι οι μαθητές και των δύο τάξεων.

Σωτήρης Γκαρμπούνης
Βασίλης Συμεωνίδης

6 σχόλια:

Unknown είπε...

Πολύ ενδιαφέρον!
To πιο περιεκτικό άρθρο που βρήκα για το θέμα αυτό (και με πολλά επιχειρήματα) είναι αυτό.

ομικρον είπε...

Γεια σου Rivka
ευχαριστούμε για τον υπερσύνδεσμο

το ζήτημα της προφοράς της αρχαίας ελληνικής είναι τόσο σημαντικό – και για τη διδασκαλία της – και ταυτόχρονα τόσο αποσιωπημένο...

Είναι περίεργο, γιατί σχετικά με την προφορά υπάρχει γνώση. Αυτή θα έπρεπε να διδάσκεται ως απαραίτητο στοιχείο, όταν διδάσκουμε αρχαιοελληνική γλώσσα.

Θερσίτης είπε...

Θα έλεγα ως γνήσιος Έλλην ότι είστε μίσθαρνα όργανα της παγκοσμιοποίησης και του αφελληνισμού από το διεθνή σιωνισμό. Αλλά είμαι κι εγώ από το δικό σας σόι. Από αυτό που νοιάζεται για την καλλιέργεια των παιδιών και όχι για την ανακατάληψη της Βαβυλώνος από τα ημέτερα στρατεύματα.
Καλημέρα στην ομάδα.

gyristroula2 είπε...

Είμαστε φοβεροί όταν θέλουμε να εκμαιεύσουμε μια ορισμένη στάση από τους μαθητές, όπως εδώ απέναντι στα αρχαία ελληνικά. Έπρεπε να τα νιώσουν ξένη γλώσσα, αλλιώτικη, και τα ένιωσαν.
Κι εγώ, θέλοντας κάποτε να πετύχω το αντίθετο, έφερα έναν ξένο ελληνιστή στην τάξη, τα διάβασε με ερασμιακή προφορά, και, επειδή τα παιδιά ήξεραν τους κανόνες της, δεν τους ξένισε καθόλου.
Άσε που ο ελληνιστής αυτός με την αγάπη του για τη γλώσσα τα επηρέασε ακόμα πιο θετικά. Θυμάμαι πώς διασκέδασαν με την αποκάλυψη ότι το η προφέροταν εε και μάλιστα όταν έμαθαν πού το καταλάβαμε.
(Παρεμπιπτόντως, άκουσα την προφορά του θ ως th. Θα το πιστέψετε ότι αυτό έχει επιβιώσει στην ντοπιολαλιά της Σύμης; Λένε πχ "Πετhεριά" την πεθερά. Και επίσης προφέρουν τα διπλά σύμφωνα.)

ομικρον είπε...

Γεια σου gyristroula2

Έχεις δίκιο ότι έχουμε τη δυνατότητα που περιγράφεις. Επειδή μάλιστα τα παιδιά μάς γνωρίζουν καλά, είναι πολλές φορές και υποψιασμένα γι' αυτό που θέλεις να εκμαιεύσεις. Άλλοτε το δίνουν κι άλλοτε σου πάνε κόντρα.

Πάντως ο στόχος της δικής μας παρουσίασης στην τάξη ήταν να διαλύσουν τα παιδιά μια εκετεταμένη σύγχυση γύρω από την φωνητική ομοιότητα των δύο γλωσσών, αλλά και να αντιληφθούν τη διαφορά γλώσσας και γραφής.

Όσον αφορά τη δουλειά που έκανες με τους δικούς σου μαθητές έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και σίγουρα είναι πολύ ελκυστική. Και ο λόγος είναι απλός: αυτό που τους παρουσίασες δεν έχει σχέση με τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών αλλά με την ιστορία της γλώσσας. Είναι ακριβώς αυτό που επισημαίνουμε κι εμείς σε διάφορα κείμενά μας, ότι δηλαδή καλύτερα θα ήταν τα παιδιά να μαθαίνουν για τη γλώσσα παρά να μαθαίνουν την ίδια τη γλώσσα. Ειδικά στο γυμνάσιο κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ γοητευτικό και θα αποτελούσε ένα όμορφο ταξίδι. Το σχετικό βιβλίο μάλιστα του Α.Φ. Χριστίδη είναι ιδιαίτερα πρόσφορο για κάτι τέτοιο.

Τέλος, σε σχέση με τις διαλεκτικές φωνολογικές εκδοχές υπάρχουν πολλές μνήμες από το παρελθόν και θα είχαν εξέχουσα θέση σ' ένα μάθημα για την ιστορία της γλώσσας. Αντίθετα σ' ένα αρχαιογλωσσικό και όχι αρχαιογνωστικό μάθημα, πνίγονται και απαξιώνονται μέσα από την κουλτούρα σωστού και λάθους που καλλιεργεί η αγωνία μας να συνδεθούμε με το "ένδοξο" λόγιο παρελθόν.

Ανώνυμος είπε...

Απορώ, πώς δεν διερωτήθηκε κανένας σχολιαστής, μήπως ήρθαν τυχόν εξωγήινοι και διέσπειραν τον "φωνητικό κώδικα" της νεοελληνικής στα μήκη και πλάτη, όπου ομιλείται, για να διαφέρει απ' αυτόν της αρχαίας, και αν ναί, για ποιό λόγο;
Ντροπή σ' αυτούς που δεν γνωρίζουν, οτι η ερασμιακή "προφορά" επινοήθηκε σαν βοήθημα για να μάθουν οι βαρβαρόφωνοι Ελληνικά.
Γιώργος